 |
|
Explicatio |
| (anglice) |
| ETHICA |
| Schema |
| Pars I. |
| Pars II. |
| Pars III. |
| Pars IV. |
| Pars V. |
| Index |
| T I E |
| Cap. I.-XV. |
| Index |
| Tract. Pol. |
| Cap. I.-XI. |
| Index |
| EPISTOL. |
| Ep. I.-LXII. |
| Index |
| Glossarium |
| Quaerere |
I N D E X
propositionum, definitionum et al. qui in e t h i c e continentur,
cum indicatione locorum citationis earundem.
Pars prima.
P.1. defin. 1. Per causam sui intelligo id, cuius essentia involvit existentiam, sive id, cuius natura non potest concipi nisi existens.
[in: P. 1. prop. 7.,
prop. 24.,
P. 5. prop. 35.]
P.1. defin. 2. Ea res dicitur in suo genere finita, quae alia eiusdem naturae terminari potest.
[in: P. 1. prop. 8.,
prop. 21.,
etiam in: Ep. 4. §. 3.]
P.1. defin. 3. Per substantiam intelligo id quod in se est et per se concipitur; hoc est id, cuius conceptus non indiget conceptu alterius rei, a quo formari debeat.
[in: P. 1. prop. 1.,
prop. 2.,
prop. 4.,
prop. 5.,
prop. 6. coroll.,
prop. 10.,
prop. 15.,
prop. 18.,
prop. 28.,
etiam in: Ep. 26. §. 6.,
Ep. 27. §. 8.]
P.1. defin. 4. Per attributum intelligo id quod intellectus de substantia percipit, tanquam eiusdem essentiam constituens.
[in: P. 1. prop. 4.,
prop. 9.,
prop. 10.,
prop. 12.,
prop. 19.,
prop. 20.,
P. 2. prop. 1. schol.,
etiam in: Ep. 27. §. 8.]
P.1. defin. 5. Per modum intelligo substantiae affectiones, sive id quod in alio est, per quod etiam concipitur.
[in: P. 1. prop. 1.,
prop. 4.,
prop. 6. coroll.,
prop. 15.,
prop. 23.,
prop. 25. coroll.,
prop. 28.,
prop. 31.,
P. 2. prop. 1.]
P.1. defin. 6. Per Deum intelligo ens absolute infinitum, hoc est, substantiam constantem infinitis attributis, quorum unumquodque aeternam et infinitam essentiam exprimit.
[in: P. 1. prop. 10. schol.,
prop. 11.,
prop. 14.,
prop. 14. coroll. 1.,
prop. 16.,
prop. 19.,
prop. 23.,
prop. 31.,
P. 2. prop. 1.,
prop. 1. schol.,
prop. 45.,
P. 4. prop. 28.,
P. 5. prop. 35.,
etiam in: Ep. 3. §. 1.,
Ep. 4. §. 2.,
Ep. 26. §. 8.,
Ep. 64. §. 3.]
P.1. defin. 7. Ea res libera dicetur, quae ex sola suae naturae necessitate existit et a se sola ad agendum determinatur; necessaria autem, vel potius coacta, quae ab alio determinatur ad existendum et operandum certa ac determinata ratione.
[in: P. 1. prop. 17. coroll. 2.,
prop. 32.,
prop. 33. schol. 2.,
P. 2. prop. 17. schol.,
P. 3. prop. 49.]
P.1. defin. 8. Per aeternitatem intelligo ipsam existentiam, quatenus ex sola rei aeternae definitione necessario sequi concipitur.
[in: P. 1. prop. 19.,
prop. 20.,
prop. 23.,
P. 5. prop. 29.,
prop. 30.]
P. 1. axiom. 1. Omnia quae sunt vel in se vel in alio sunt.
[in: P. 1. prop. 4.,
prop. 6. coroll.,
prop. 11.,
prop. 14. coroll. 2.,
prop. 15.,
prop. 28.]
P. 1. axiom. 2. Id quod per aliud non potest concipi, per se concipi debet.
[in: Ep. 3. §. 4.]
P. 1. axiom. 3. Ex data causa determinata necessario sequitur effectus, et contra si nulla detur determinata causa, impossibile est ut effectus sequatur.
[in: P. 1. prop. 27.,
P. 4. prop. 31.,
P. 5. prop. 33.]
P. 1. axiom. 4. Effectus cognitio a cognitione causae dependet et eandem involvit.
[in:P. 1. prop. 3.,
prop. 6. coroll.,
prop. 25.,
P. 2. prop. 5.,
prop. 6.,
prop. 7.,
prop. 16.,
prop. 45.,
P. 5. prop. 22.]
P. 1. axiom. 5. Quae nihil commune cum se invicem habent, etiam per se invicem intelligi non possunt, sive conceptus unius alterius conceptum non involvit.
[in: P. 1. prop. 3.]
P. 1. axiom. 6. Idea vera debet cum suo ideato convenire.
[in: P. 1. prop. 5.,
prop. 30.,
P. 2. prop. 29.,
prop. 32.,
prop. 44.,
prop. 44. coroll. 2.,
etiam in: Ep. 66. §. 3.]
P. 1. axiom. 7. Quicquid ut non existens potest concipi, eius essentia non involvit existentiam.
[in: P. 1. prop. 11.]
P. 1. prop. 1. Substantia prior est natura suis affectionibus.
[in: P. 1. prop. 5.,
etiam in: Ep. 3. §. 4.]
P. 1. prop. 2. Duae substantiae diversa attributa habentes nihil inter se commune habent.
[in: P. 1. prop. 6.,
prop. 11.,
prop. 12.,
etiam in: Ep. 3. §. 4.]
P. 1. prop. 3. Quae res nihil commune inter se habent, earum una alterius causa esse non potest.
[in: P. 1. prop. 6.,
etiam in: Ep. 3. §. 4.,
Ep. 65. §. 2.]
P. 1. prop. 4. Duae aut plures res distinctae vel inter se distinguuntur ex diversitate attributorum substantiarum, vel ex diversitate earundem affectionum.
[in: P. 1. prop. 5.]
P. 1. prop. 5. In rerum natura non possunt dari duae aut plures substantiae eiusdem naturae sive attributi.
[in: P. 1. prop. 6.,
prop. 8.,
prop. 12.,
prop. 13.,
prop. 14.,
prop. 15. schol.,
P. 2. prop. 10. schol.,
lem. 1.,
etiam in: Ep. 3. §. 7.]
P. 1. prop. 6. Una substantia non potest produci ab alia substantia.
[in: P. 1. prop. 6. coroll.,
prop. 11. schol.,
prop. 12.,
etiam in: Ep. 3. §. 7.,
Ep. 4. §. 8.]
-- P. 1. prop. 6. coroll. Hinc sequitur substantiam ab alio produci non posse.
[in: P. 1. prop. 7.,
prop. 15. schol.]
P. 1. prop. 7. Ad naturam substantiae pertinet existere.
[in: P. 1. prop. 8.,
prop. 8. schol. 1.,
prop. 8. schol. 2.,
prop. 11.,
prop. 12.,
prop. 19.,
P. 2. prop. 10.,
etiam in: Ep. 4. §. 3.]
P. 1. prop. 8. Omnis substantia est necessario infinita.
[in: P. 1. prop. 12.,
prop. 13. schol.,
prop. 15. schol.,
P. 2. lem. 1.]
-- P. 1. prop. 8. schol. 1.
-- P. 1. prop. 8. schol. 2. Substantiae et earum modificationes.
[in: P. 1. prop. 15. schol.,
etiam in: Ep. 4. §. 2.]
P. 1. prop. 9. Quo plus realitatis, aut esse unaquaeque res habet, eo plura attributa ipsi competunt.
P. 1. prop. 10. Unumquodque unius substantiae attributum per se concipi debet.
[in: P. 1. prop. 12.,
P. 2. prop. 5.,
prop. 6.,
etiam in: Ep. 66. §. 4.,
Ep. 68. §. 1.]
-- P. 1. prop. 10. schol. Substantiarum et attributorum distinctio.
[in: P. 1. prop. 14. coroll. 1.,
etiam in: Ep. 26. §. 7.,
Ep. 27. §. 6.,
Ep. 65. §. 3.,
Ep. 66. §. 7.]
P. 1. prop. 11. Deus sive substantia constans infinitis attributis, quorum unumquodque aeternam et infinitam essentiam exprimit, necessario existit.
[in: P. 1. prop. 13.,
prop. 14.,
prop. 17. coroll. 2.,
prop. 19.,
prop. 19. schol.,
prop. 21.,
prop. 29.,
prop. 33.,
prop. 34.,
P. 5. prop. 35.]
-- P. 1. prop. 11. schol.
P. 1. prop. 12. Nullum substantiae attributum potest vere concipi, ex quo sequatur, substantiam posse dividi.
[in: P. 1. prop. 13.,
prop. 15. schol.]
P. 1. prop. 13. Substantia absolute infinita est indivisibilis.
-- P. 1. prop. 13. coroll. Ex his sequitur, nullam substantiam, et consequenter nullam substantiam corpoream, quatenus substantia est, esse divisibilem.
[in: P. 1. prop. 15. schol.]
-- P. 1. prop. 13. schol.
P. 1. prop. 14. Praeter Deum nulla dari neque concipi potest substantia.
[in: P. 1. prop. 15.,
prop. 15. schol.,
prop. 18.]
-- P. 1. prop. 14. coroll. 1. Hinc clarissime sequitur 1. Deum esse unicum, ...
[in: P. 1. prop. 17. coroll. 2.,
prop. 24. coroll.,
prop. 29. schol.,
prop. 30.,
prop. 33.,
P. 2. prop. 4.]
-- P. 1. prop. 14. coroll. 2. Sequitur 2. rem extensam et rem cogitantem, vel Dei attributa esse, vel affectiones attributorum Dei.
P. 1. prop. 15. Quicquid est in Deo est, et nihil sine Deo esse neque concipi potest.
[in: P. 1. prop. 17.,
prop. 18.,
prop. 23.,
prop. 25.,
prop. 25. coroll.,
prop. 28. schol.,
prop. 29.,
prop. 30.,
prop. 31.,
P. 2. prop. 3.,
prop. 10. coroll.,
prop. 33.,
prop. 36.,
prop. 45.,
P. 4. prop. 28.,
prop. 37.,
P. 5. prop. 14.,
prop. 36. schol.]
-- P. 1. prop. 15. schol. Vulgi errores de Deo.
[in: P. 2. lem. 1.]
P. 1. prop. 16. Ex necessitate divinae naturae infinita infinitis modis (hoc est, omnia, quae sub intellectum infinitum cadere possunt) sequi debent.
[in: P. 1. prop. 17.,
prop. 17. schol.,
prop. 25. schol.,
prop. 26.,
prop. 29.,
prop. 33.,
prop. 34.,
prop. 36.,
app.,
P. 2. praef.,
prop. 3.,
prop. 3. schol.,
prop. 44. coroll. 2.,
prop. 45. schol.,
P. 4. praef.,
prop. 4.,
P. 5. prop. 22.]
-- P. 1. prop. 16. coroll. 1. Hinc sequitur, Deum omnium rerum, quae sub intellectum infinitum cadere possunt, esse causam efficientem.
[in: P. 1. prop. 17. schol.,
prop. 18.,
prop. 34.]
-- P. 1. prop. 16. coroll. 2. Sequitur 2. Deum causam esse per se, non vero per accidens.
-- P. 1. prop. 16. coroll. 3. Sequitur 3. Deum esse absolute causam primam.
P. 1. prop. 17. Deus ex solis suae naturae legibus et a nemine coactus agit.
[in: P. 1. prop. 17. coroll. 2.,
prop. 17. schol.]
-- P. 1. prop. 17. coroll. 1. Hinc sequitur 1. nullam dari causam, quae Deum extrinsece vel intrinsece praeter ipsius naturae perfectionem incitet ad agendum.
-- P. 1. prop. 17. coroll. 2. Sequitur 2. solum Deum esse causam liberam.
[in: P. 1. prop. 29. schol.,
P. 2. prop. 48.]
-- P. 1. prop. 17. schol. Dei existentia, sicut eius essentia, aeterna est veritas.
[in: P. 1. prop. 33. schol. 2.]
P. 1. prop. 18. Deus est omnium rerum causa immanens, non vero transiens.
P. 1. prop. 19. Deus sive omnia Dei attributa sunt aeterna.
[in: P. 1. prop. 20.,
prop. 23.]
-- P. 1. prop. 19. schol.
P. 1. prop. 20. Dei existentia eiusque essentia unum et idem sunt.
[in: P. 1. prop. 20. coroll. 2.]
-- P. 1. prop. 20. coroll. 1. Hinc sequitur 1. Dei existentiam, sicut eius essentiam, aeternam esse veritatem.
-- P. 1. prop. 20. coroll. 2. Sequitur 2. Deum, sive omnia Dei attributa esse immutabilia.
[in: P. 1. prop. 21.,
P. 5. prop. 17.]
P. 1. prop. 21. Omnia, quae ex absoluta natura alicuius attributi Dei sequuntur, semper et infinita existere debuerunt, sive per idem attributum aeterna et infinita sunt.
[in: P. 1. prop. 22.,
prop. 23.,
prop. 28.,
prop. 29.,
app.,
P. 2. prop. 11.,
prop. 30.,
P. 4. prop. 4.,
P. 5. prop. 40. schol.]
P. 1. prop. 22. Quicquid ex aliquo Dei attributo, quatenus modificatum est tali modificatione, quae et necessario et infinita per idem existit, sequitur, debet quoque et necessario et infinitum existere.
[in: P. 1. prop. 23.,
prop. 28.,
app.,
P. 2. prop. 11.]
P. 1. prop. 23. Omnis modus, qui et necessario et infinitus existit, necessario sequi debuit vel ex absoluta natura alicuius attributi Dei, vel ex aliquo attributo modificato modificatione, quae et necessario et infinita existit.
[in: P. 1. prop. 32.,
app.]
P. 1. prop. 24. Rerum a Deo productarum essentia non involvit existentiam.
-- P. 1. prop. 24. coroll. Hinc sequitur, Deum non tantum esse causam, ut res incipiant existere; sed etiam, ut in existendo perseverent, sive (ut termino scholastico utar) Deum esse causam essendi rerum.
[in: P. 1. prop. 28.,
prop. 28. schol.,
prop. 29.,
P. 2. prop. 45. schol.,
P. 4. prop. 4.]
P. 1. prop. 25. Deus non tantum est causa efficiens rerum existentiae, sed etiam essentiae.
[in:P. 1. prop. 26.,
P. 5. prop. 22.]
-- P. 1. prop. 25. schol. Deus est causa sui et omnium rerum causa.
[in: Ep. 66. §. 6.]
-- P. 1. prop. 25. coroll. Res particulares nihil sunt nisi Dei attributorum affectiones, sive modi, quibus Dei attributa certo et determinato modo exprimuntur.
[in: P. 1. prop. 25. schol.,
prop. 28.,
prop. 36.,
P. 2. defin. 1.,
prop. 1.,
prop. 5.,
prop. 10. coroll.,
P. 3. prop. 6.,
P. 5. prop. 24.,
prop. 36.,
etiam in: Ep. 66. §. 6.]
P. 1. prop. 26. Res, quae ad aliquid operandum determinata est, a Deo necessario sic fuit determinata; et quae a Deo non est determinata, non potest se ipsam ad operandum determinare.
[in: P. 1. prop. 28.,
prop. 29.]
P. 1. prop. 27. Res, quae a Deo ad aliquid operandum determinata est, se ipsam indeterminatam reddere non potest.
[in: P. 1. prop. 29.]
P. 1. prop. 28. Quodcumque singulare, sive quaevis res quae finita est et determinatam habet existentiam, non potest existere nec ad operandum determinari, nisi ad existendum et operandum determinetur ab alia causa, quae etiam finita est et determinatam habet existentiam; et rursus haec causa non potest etiam existere neque ad operandum determinari, nisi ab alia, quae etiam finita est et determinatam habet existentiam, determinetur ad existendum et operandum, et sic in infinitum.
[in: P. 1. prop. 32.,
P. 2. prop. 9.,
lem. 3.,
prop. 30.,
prop. 31.,
prop. 48.,
P. 4. prop. 29.,
P. 5. prop. 6.]
-- P. 1. prop. 28. schol. De Deo rerum causa.
P. 1. prop. 29. In rerum natura nullum datur contingens, sed omnia ex necessitate divinae naturae determinata sunt ad certo modo existendum et operandum.
[in: P. 1. prop. 32. coroll. 2.,
prop. 33.,
P. 2. prop. 31. coroll.,
prop. 44.,
P. 3. prop. 7.,
P. 5. prop. 6.]
-- P. 1. prop. 29. schol. Natura naturans et natura naturata.
[in: P. 1. prop. 31.]
P. 1. prop. 30. Intellectus actu finitus aut actu infinitus Dei attributa Deique affectiones comprehendere debet et nihil aliud.
[in: P. 2. prop. 4.]
P. 1. prop. 31. Intellectus actu, sive is finitus sit sive infinitus, ut et voluntas, cupiditas, amor etc. ad naturam naturatam, non vero ad naturantem referri debent.
-- P. 1. prop. 31. schol.
P. 1. prop. 32. Voluntas non potest vocari causa libera, sed tantum necessaria.
-- P. 1. prop. 32. coroll. 1. Hinc sequitur 1. Deum non operari ex libertate voluntatis.
[in: P. 1. app.,
P. 2. prop. 3. schol.]
-- P. 1. prop. 32. coroll. 2. Sequitur 2. voluntatem et intellectum ad Dei naturam ita sese habere, ut motus et quies, et absolute, ut omnia naturalia, quae a Deo ad existendum et operandum certo modo determinari debent ...
[in: P. 2. prop. 3. schol.]
P. 1. prop. 33. Res nullo alio modo, neque alio ordine a Deo produci potuerunt, quam productae sunt.
-- P. 1. prop. 33. schol. 1. Necessarium, impossibile, contingens.
[in: P. 2. prop. 31. coroll.,
P. 4. defin. 4.,
prop. 11.]
-- P. 1. prop. 33. schol. 2. De voluntate Dei.
P. 1. prop. 34. Dei potentia est ipsa ipsius essentia.
[in: P. 1. prop. 35.,
prop. 36.,
P. 2. prop. 3. schol.,
P. 3. prop. 6.,
P. 4. prop. 4.]
P. 1. prop. 35. Quicquid concipimus in Dei potestate esse, id necessario est.
[in: P. 2. prop. 3.]
P. 1. prop. 36. Nihil existit, ex cuius natura aliquis effectus non sequatur.
[in: P. 2. prop. 13.,
P. 3. prop. 1.,
prop. 7.,
P. 5. prop. 4. schol.]
P. 1. app. De praeiudiciis quibusdam.
[in: P. 2. prop. 16. coroll. 2.,
prop. 48. schol.,
P. 4. praef.,
prop. 37. schol. 2.]
Pars secunda.
P. 2. defin. 1. Per corpus intelligo modum, qui Dei essentiam, quatenus ut res extensa consideratur, certo et determinato modo exprimit.
[in: P. 2. lem. 2.,
lem. 3.,
P. 3. prop. 2.]
P. 2. defin. 2. Ad essentiam alicuius rei id pertinere dico, quo dato res necessario ponitur et quo sublato res necessario tollitur; vel id, sine quo res, et vice versa quod sine re nec esse nec concipi potest.
[in: P. 2. prop. 10.,
prop. 37.,
prop. 49.]
P. 2. defin. 3. Per ideam intelligo mentis conceptum, quem mens format, propterea quod res est cogitans.
[in: P. 2. prop. 48. schol.]
P. 2. defin. 4. Per ideam adaequatam intelligo ideam, quae, quatenus in se sine relatione ad obiectum consideratur, omnes verae ideae proprietates sive denominationes intrinsecas habet.
[in: P. 4. prop. 62.,
P. 5. prop. 17.]
P. 2. defin. 5. Duratio est indefinita existendi continuatio.
P. 2. defin. 6. Per realitatem et perfectionem idem intelligo.
[in: P. 4. praef.,
P. 5. prop. 35.,
prop. 40.]
P. 2. defin. 7. Per res singulares intelligo res, quae finitae sunt et determinatam habent existentiam. Quod si plura individua in una actione ita concurrant, ut omnia simul unius effectus sint causa, eadem omnia eatenus ut unam rem singularem considero.
P. 2. axiom. 1. Hominis essentia non involvit necessariam existentiam, hoc est, ex naturae ordine tam fieri potest, ut hic et ille homo existat, quam ut non existat.
[in: P. 2. prop. 10.,
prop. 11.,
prop. 30.]
P. 2. axiom. 2. Homo cogitat.
[in: P. 2. prop. 11.]
P. 2. axiom. 3. Modi cogitandi, ut amor, cupiditas vel quicumque nomine affectus animi insigniuntur, non dantur, nisi in eodem individuo detur idea rei amatae, desideratae, etc. At idea dari potest, quamvis nullus alius detur cogitandi modus.
[in: P. 2. prop. 11.,
prop. 49.]
P. 2. axiom. 4. Nos corpus quoddam multis modis affici sentimus.
[in: P. 2. prop. 13.]
P. 2. axiom. 5. Nullas res singulares praeter corpora et cogitandi modos sentimus, nec percipimus.
[in: P. 2. prop. 13.]
P. 2. prop. 1. Cogitatio attributum Dei est, sive Deus est res cogitans.
[in: P. 2. prop. 1. schol.,
prop. 2.,
prop. 3.,
prop. 20.]
-- P. 2. prop. 1. schol.
P. 2. prop. 2. Extensio attributum Dei est, sive Deus est res extensa.
P. 2. prop. 3. In Deo datur necessario idea tam eius essentiae, quam omnium, quae ex ipsius essentia necessario sequuntur.
[in: P. 2. prop. 5.,
prop. 9. coroll.,
prop. 20.,
prop. 24.,
P. 5. prop. 22.,
prop. 35.]
-- P. 2. prop. 3. schol. Errores de Dei potentia.
P. 2. prop. 4. Idea Dei, ex qua infinita infinitis modis sequuntur, unica tantum esse potest.
P. 2. prop. 5. Esse formale idearum Deum, quatenus tantum ut res cogitans consideratur, pro causa agnoscit et non, quatenus alio attributo explicatur; hoc est, tam Dei attributorum, quam rerum singularium ideae non ipsa ideata sive res perceptas pro causa efficiente agnoscunt, sed ipsum Deum, quatenus est res cogitans.
P. 2. prop. 6. Cuiuscumque attributi modi Deum, quatenus tantum sub illo attributo, cuius modi sunt, et non quatenus sub ullo alio consideratur, pro causa habent.
[in: P. 2. prop. 9.,
lem. 3.,
prop. 45.,
P. 3. prop. 2.,
prop. 11. schol.,
P. 4. prop. 7.,
prop. 29.,
etiam in: Ep. 66. §. 3.]
-- P. 2. prop. 6. coroll. Hinc sequitur, quod esse formale rerum, quae modi non sunt cogitandi, non sequitur ideo ex divina natura, quia res prius cognovit; sed eodem modo eademque necessitate res ideatae ex suis attributis consequuntur et concluduntur, ac ideas ex attributo cogitationis consequi ostendimus.
[in: P. 2. prop. 36.,
P. 5. prop. 1.]
P. 2. prop. 7. Ordo et connexio idearum idem est, ac ordo et connexio rerum.
[in: P. 2. prop. 8.,
prop. 9.,
prop. 9. coroll.,
prop. 15.,
prop. 19.,
prop. 20.,
prop. 24.,
prop. 25.,
prop. 26.,
P. 3. prop. 11.,
prop. 12.,
P. 5. prop. 1.]
-- P. 2. prop. 7. coroll. Hinc sequitur, quod Dei cogitandi potentia aequalis est ipsius actuali agendi potentiae; hoc est, quicquid ex infinita Dei natura sequitur formaliter, id omne ex Dei idea eodem ordine eademque connexione sequitur in Deo obiective.
[in: P. 2. prop. 32.,
prop. 36.,
prop. 38.,
prop. 39.,
P. 3. prop. 28.,
P. 5. prop. 1.]
-- P. 2. prop. 7. schol. Substantia cogitans et substantia extensa una eademque est substantia.
[in: P. 2. prop. 8.,
prop. 12. schol.,
prop. 21. schol.,
P. 3. prop. 2. schol.,
etiam in: Ep. 66. §. 4.,
Ep. 67. §. 1.,
Ep. 68. §. 1.]
P. 2. prop. 8. Ideae rerum singularium sive modorum non existentium ita debent comprehendi in Dei infinita idea, ac rerum singularium sive modorum essentiae formales in Dei attributis continentur.
[in: prop. 45.,
P. 3. prop. 11. schol.]
-- P. 2. prop. 8. coroll. Hinc sequitur, quod, quamdiu res singulares non existunt, nisi quatenus in Dei attributis comprehenduntur, earum esse obiectivum sive ideae non existunt, nisi quatenus infinita Dei idea existit; et ubi res singulares dicuntur existere, non tantum quatenus in Dei attributis comprehenduntur, sed quatenus etiam durare dicuntur, earum ideae etiam existentiam, per quam durare dicuntur, involvent.
[in: P. 2. prop. 9.,
prop. 11.,
prop. 15.,
prop. 45.,
P. 3. prop. 11. schol.,
P. 5. prop. 21.,
prop. 23.]
-- P. 2. prop. 8. schol. Exemplum.
[in: P. 2. prop. 9.,
P. 3. prop. 11. schol.]
P. 2. prop. 9. Idea rei singularis actu existentis Deum pro causa habet, non quatenus infinitus est, sed quatenus alia rei singularis actu existentis idea affectus consideratur, cuius etiam Deus est causa, quatenus alia tertia affectus est, et sic in infinitum.
[in: P. 2. prop. 9. coroll.,
prop. 19.,
prop. 20.,
prop. 24.,
prop. 25.,
P. 3. prop. 1.]
-- P. 2. prop. 9. coroll. Quicquid in singulari cuiuscumque ideae obiecto contingit, eius datur in Deo cognitio, quatenus tantum eiusdem obiecti ideam habet.
[in: P. 2. prop. 12.,
prop. 13.,
prop. 30.,
P. 3. prop. 10.]
P. 2. prop. 10. Ad essentiam hominis non pertinet esse substantiae, sive substantia formam hominis non constituit.
[in: P. 2. prop. 10. coroll.]
-- P. 2. prop. 10. schol.
-- P. 2. prop. 10. coroll. Hinc sequitur essentiam hominis constitui a certis Dei attributorum modificationibus.
[in: P. 2. prop. 11.,
P. 4. prop. 29.]
-- P. 2. prop. 10. coroll. schol.
P. 2. prop. 11. Primum, quod actuale mentis humanae esse constituit, nihil aliud est, quam idea rei alicuius singularis actu existentis.
[in: P. 2. prop. 12.,
prop. 13.,
prop. 20.,
prop. 48.,
P. 3. prop. 2.,
prop. 3.,
prop. 10.,
gener. aff. defin.,
P. 4. prop. 37.,
P. 5. prop. 9.,
prop. 38.]
-- P. 2. prop. 11. coroll. Hinc sequitur mentem humanam partem esse infiniti intellectus Dei. ...
[in: P. 2. prop. 12.,
prop. 13.,
prop. 19.,
prop. 22.,
prop. 23.,
prop. 24.,
prop. 30.,
prop. 34.,
prop. 38.,
prop. 39.,
prop. 40.,
prop. 43.,
prop. 43. schol.,
P. 3. prop. 1.,
prop. 28.,
P. 5. prop. 36.]
-- P. 2. prop. 11. schol.
P. 2. prop. 12. Quicquid in obiecto ideae humanam mentem constituentis contingit, id ab humana mente debet percipi, sive eius rei dabitur in mente necessario idea: hoc est, si obiectum ideae humanam mentem constituentis sit corpus, nihil in eo corpore poterit contingere, quod a mente non percipiatur.
[in: P. 2. prop. 13.,
prop. 14.,
prop. 17.,
prop. 17. coroll.,
prop. 19.,
prop. 21.,
prop. 22.,
prop. 38.,
P. 3. prop. 2. schol.,
P. 4. prop. 7.,
P. 5. prop. 4.]
-- P. 2. prop. 12. schol.
P. 2. prop. 13. Obiectum ideae humanam mentem constituentis est corpus, sive certus extensionis modus actu existens, et nihil aliud.
[in: P. 2. prop. 15.,
prop. 19.,
prop. 21.,
prop. 21. schol.,
prop. 23.,
prop. 24.,
prop. 26.,
prop. 29.,
prop. 38.,
prop. 39.,
P. 3. prop. 3.,
prop. 10.,
gener. aff. defin.,
P. 5. prop. 23.,
prop. 29.,
etiam in: Ep. 66. §. 2.]
-- P. 2. prop. 13. coroll. Hinc sequitur hominem mente et corpore constare, et corpus humanum, prout ipsum sentimus, existere.
[in: P. 2. prop. 17. schol.]
-- P. 2. prop. 13. schol. Praemittenda de natura corporum.
---- axiom. 1. Omnia corpora vel moventur, vel quiescunt.
[in: P. 2. lem. 3.]
---- axiom. 2. Unumquodque corpus iam tardius, iam celerius movetur.
---- lem. 1. Corpora ratione motus et quietis, celeritatis et tarditatis, et non ratione substantiae ab invicem distinguuntur.
[in: P. 2. lem. 3.,
lem. 4.,
etiam in: Ep. 63. §. 1.]
---- lem. 2. Omnia corpora in quibusdam conveniunt.
[in: P. 2. prop. 37.,
prop. 38. coroll.,
P. 5. prop. 4.]
---- lem. 3. Corpus motum vel quiescens ad motum vel quietem determinari debuit ab alio corpore, quod etiam ad motum vel quietem determinatum fuit ab alio, et illud iterum ab alio, et sic in infinitum.
------ coroll. Hinc sequitur corpus motum tamdiu moveri, donec ab alio corpore ad quiescendum determinetur; et corpus quiescens tamdiu etiam quiescere, donec ab alio ad motum determinetur.
------- axiom. 1. Omnes modi, quibus corpus aliquod ab alio afficitur corpore, ex natura corporis affecti et simul ex natura corporis afficientis sequuntur; ita ut unum idemque corpus diversimode moveatur pro diversitate naturae corporum moventium, et contra ut diversa corpora ab uno eodemque corpore diversimode moveantur.
[in: P. 2. prop. 16.,
prop. 24.,
P. 3. postul. 1.,
prop. 17. schol.,
prop. 51.,
prop. 57.]
-------- axiom. 2. Cum corpus motum alteri quiescenti quod dimovere nequit, impingit, reflectitur, ut moveri pergat, et angulus lineae motus reflectionis cum plano corporis quiescentis, cui impegit, aequalis erit angulo, quem linea motus incidentiae cum eodem plano efficit.
[in: P. 2. prop. 17. coroll.]
-------- defin. Cum corpora aliquot eiusdem aut diversae magnitudinis a reliquis ita coercentur, ut invicem incumbant, vel si eodem aut diversis celeritatis gradibus moventur, ut motus suos invicem certa quadam ratione communicent, illa corpora invicem unita dicemus, et omnia simul unum corpus, sive individuum componere, quod a reliquis per hanc corporum unionem distinguitur.
[in: P. 2. lem. 4.,
lem. 7.,
prop. 24.,
P. 4. prop. 39.]
-------- axiom. 3. Quo partes individui vel corporis compositi secundum maiores vel minores superficies sibi invicem incumbunt, eo difficilius vel facilius cogi possunt, ut situm suum mutent, et consequenter eo difficilius vel facilius effici potest, ut ipsum individuum aliam figuram induat. Atque hinc corpora, quorum partes secundum magnas superficies invicem incumbunt, dura, quorum autem partes secundum parvas, mollia, et quorum denique partes inter se moventur, fluida vocabo.
---- lem. 4. Si corporis sive individui, quod ex pluribus corporibus componitur, quaedam corpora segregentur, et simul totidem alia eiusdem naturae eorum loco succedant, retinebit individuum suam naturam, uti antea, absque ulla eius formae mutatione.
[in: P. 2. lem. 5.,
prop. 24.]
---- lem. 5. Si partes individuum componentes, maiores minoresve evadant, ea tamen proportione, ut omnes eandem, ut antea, ad invicem motus et quietis rationem servent, retinebit itidem individuum suam naturam, ut antea, absque ulla formae mutatione.
[in: P. 3. postul. 1.]
---- lem. 6. Si corpora quaedam individuum componentia motum, quem versus unam partem habent, aliam versus flectere cogantur, at ita, ut motus suos continuare possint, atque invicem eadam, qua antea, ratione communicare; retinebit itidem individuum suam naturam absque ulla formae mutatione.
---- lem. 7. Retinet praeterea individuum sic compositum suam naturam, sive id secundum totum moveatur, sive quiescat, sive versus hanc, sive versus illam partem moveatur, dummodo unaquaeque pars motum suum retineat, eumque, uti antea, reliquis communicet.
[in: P. 2. lem. 7. schol.,
P. 3. postul. 1.]
------ schol.
[in: Ep. 66. §. 8.]
-- postul. 1. Corpus humanum componitur ex plurimis (diversae naturae) individuis, quorum unumquodque valde compositum est.
[in: P. 2. prop. 15.,
prop. 24.,
P. 3. prop. 17. schol.]
-- postul. 2. Individuorum, ex quibus corpus humanum componitur, quaedam fluida, quaedam mollia et quaedam denique dura sunt.
-- postul. 3. Individua corpus humanum componentia, et consequenter ipsum humanum corpus a corporibus externis plurimis modis afficitur.
[in: P. 2. prop. 14.,
prop. 28.,
P. 3. prop. 51.,
P. 4. prop. 39.]
-- postul. 4. Corpus humanum indiget, ut conservetur, plurimis aliis corporibus, a quibus continuo quasi regeneratur.
[in: P. 2. prop. 19.,
P. 4. prop. 18. schol.,
prop. 39.]
-- postul. 5. Cum corporis humani pars fluida a corpore externo determinatur, ut in aliam mollem saepe impingat, eius planum mutat et veluti quaedam corporis externi impellentis vestigia eidem imprimit.
[in: P. 2. prop. 17. coroll.,
P. 3. postul. 2.]
-- postul. 6. Corpus humanum potest corpora externa plurimis modis movere plurimisque modis disponere.
[in: P. 2. prop. 14.,
P. 4. prop. 39.]
P. 2. prop. 14. Mens humana apta est ad plurima percipiendum, et eo aptior, quo eius corpus pluribus modis disponi potest.
[in: P. 3. prop. 11.,
P. 4. prop. 38.]
P. 2. prop. 15. Idea, quae esse formale humanae mentis constituit, non est simplex, sed ex plurimis ideis composita.
[in: P. 3. prop. 3.]
P. 2. prop. 16. Idea cuiuscumque modi, quo corpus humanum a corporibus externis afficitur, involvere debet naturam corporis humani et simul naturam corporis externi.
[in: P. 2. prop. 17.,
prop. 18. schol.,
prop. 19.,
prop. 23.,
prop. 25.,
prop. 26.,
prop. 27.,
prop. 28.,
prop. 38.,
prop. 39.,
P. 3. prop. 27.,
P. 4. prop. 5.]
-- P. 2. prop. 16. coroll. 1. Hinc sequitur primo, mentem humanam plurimorum corporum naturam una cum sui corporis natura percipere.
[in: P. 2. prop. 17.,
prop. 26.,
prop. 47.]
-- P. 2. prop. 16. coroll. 2. Sequitur secundo, quod ideae, quas corporum externorum habemus, magis nostri corporis constitutionem, quam corporum externorum naturam indicant.
[in: P. 2. prop. 17. schol.,
P. 3. prop. 14.,
prop. 18.,
gener. aff. defin.,
P. 4. prop. 1. schol.,
P. 4. prop. 9.,
P. 5. prop. 34.]
P. 2. prop. 17. Si humanum corpus affectum est modo, qui naturam corporis alicuius externi involvit, mens humana idem corpus externum ut actu existens, vel ut sibi praesens contemplabitur, donec corpus afficiatur affectu, qui eiusdem corporis existentiam vel praesentiam secludat.
[in: P. 2. prop. 17. coroll.,
P. 2. prop. 19.,
prop. 44. schol.,
prop. 47.,
P. 3. prop. 11. schol.,
prop. 12.,
prop. 13.,
prop. 18.,
prop. 18. schol. 1.,
prop. 19.,
prop. 25.,
prop. 28.,
prop. 56.,
P. 4. prop. 1. schol.,
prop. 9.,
P. 5. prop. 7.]
-- P. 2. prop. 17. coroll. Mens corpora externa, a quibus corpus humanum semel affectum fuit, quamvis non existant nec praesentia sint, contemplari tamen poterit, velut praesentia essent.
[in: P. 2. prop. 17. schol.,
prop. 18.,
prop. 40. schol. 1.,
prop. 44. schol.,
P. 3. prop. 18.,
prop. 25.,
prop. 30. schol.,
prop. 47. schol.,
P. 4. prop. 13.]
-- P. 2. prop. 17. schol. Mentis imaginationes.
[in: P. 2. prop. 26. coroll.,
prop. 35. schol.,
prop. 40. schol. 1.,
prop. 49. schol.,
P. 3. postul. 2.,
prop. 11. schol.,
prop. 12.,
prop. 27.,
prop. 51. schol.,
prop. 56.,
P. 4. prop. 9.,
P. 5. prop. 21.,
prop. 34.]
P. 2. prop. 18. Si corpus humanum a duobus, vel pluribus corporibus simul affectum fuerit semel, ubi mens postea eorum aliquod imaginabitur, statim et aliorum recordabitur.
[in: P. 2. prop. 40. schol. 1.,
prop. 44. schol.,
P. 3. prop. 11. schol.,
prop. 14.,
prop. 52.,
P. 4. prop. 13.,
P. 5. prop. 1.,
prop. 10. schol.,
prop. 12.,
prop. 13.]
-- P. 2. prop. 18. schol. Quid sit memoria.
[in: P. 2. prop. 40. schol. 2.,
P. 3. prop. 11. schol.,
prop. 52.,
aff. defin. 4.,
P. 4. prop. 13.,
P. 5. prop. 21.]
P. 2. prop. 19. Mens humana ipsum humanum corpus non cognoscit, nec ipsum existere scit, nisi per ideas affectionum, quibus corpus afficitur.
[in: P. 2. prop. 23.,
prop. 29. coroll.,
prop. 43. schol.,
prop. 47.,
P. 3. prop. 30.,
prop. 53.]
P. 2. prop. 20. Mentis humanae datur etiam in Deo idea, sive cognitio, quae in Deo eodem modo sequitur et ad Deum eodem modo refertur, ac idea sive cognitio corporis humani.
[in: P. 2. prop. 22.,
prop. 23.,
prop. 43.]
P. 2. prop. 21. Haec mentis idea eodem modo unita est menti, ac ipsa mens unita est corpori.
[in: P. 2. prop. 22.,
P. 4. prop. 8.,
P. 5. prop. 3.]
-- P. 2. prop. 21. schol. Ostenditur mentem et corpus unum et idem esse individuum.
[in: P. 2. prop. 43. schol.,
P. 4. prop. 8.,
P. 5. prop. 3.]
P. 2. prop. 22. Mens humana non tantum corporis affectiones, sed etiam harum affectionum ideas percipit.
[in: P. 2. prop. 23.,
prop. 47.,
P. 4. prop. 8.]
P. 2. prop. 23. Mens se ipsam non cognoscit, nisi quatenus corporis affectionum ideas percipit.
[in: P. 2. prop. 29. coroll.,
prop. 47.,
P. 3. prop. 9.,
prop. 30.,
prop. 53.,
aff. defin. 1.]
P. 2. prop. 24. Mens humana partium corpus humanum componentium adaequatam cognitionem non involvit.
[in: P. 2. prop. 28.,
prop. 36.]
P. 2. prop. 25. Idea cuiuscumque affectionis corporis humani adaequatam corporis externi cognitionem non involvit.
[in: P. 2. prop. 26. coroll.,
prop. 27.,
prop. 28.,
prop. 29. coroll.,
prop. 38.]
P. 2. prop. 26. Mens humana nullum corpus externum ut actu existens percipit, nisi per ideas affectionum sui corporis.
[in: P. 2. prop. 26. coroll.,
prop. 29. coroll.,
P. 5. prop. 21.,
prop. 29.]
-- P. 2. prop. 26. coroll. Quatenus mens humana corpus externum imaginatur, eatenus adaequatam eius cognitionem non habet.
P. 2. prop. 27. Idea cuiuscumque affectionis corporis humani adaequatam ipsius humani corporis cognitionem non involvit.
[in: P. 2. prop. 29.,
prop. 29. coroll.,
prop. 38.]
P. 2. prop. 28. Ideae affectionum corporis humani, quatenus ad humanam mentem tantum referuntur, non sunt clarae et distinctae, sed confusae.
[in: P. 2. prop. 29. coroll.,
prop. 36.]
-- P. 2. prop. 28. schol. Idea, quae naturam mentis humanae constituit, demonstratur non esse in se sola considerata clara et distincta.
[in: P. 2. prop. 29. coroll.]
P. 2. prop. 29. Idea ideae cuiuscumque affectionis corporis humani adaequatam humanae mentis cognitionem non involvit.
[in: P. 2. prop. 29. coroll.,
P. 4. prop. 64.]
-- P. 2. prop. 29. coroll. Hinc sequitur, mentem humanam, quoties ex communi naturae ordine res percipit, nec sui ipsius, nec sui corporis, nec corporum externorum adaequatam, sed confusam tantum et mutilatam habere cognitionem.
[in: P. 2. prop. 40. schol. 2.,
P. 3. prop. 3.]
-- P. 2. prop. 29. schol.
P. 2. prop. 30. Nos de duratione nostri corporis nullam nisi admodum inadaequatam cognitionem habere possumus.
[in: P. 2. prop. 31.]
P. 2. prop. 31. Nos de duratione rerum singularium, quae extra nos sunt, nullam nisi admodum inadaequatam cognitionem habere possumus.
[in: P. 2. prop. 31. coroll.,
P. 4. prop. 62. schol.]
-- P. 2. prop. 31. coroll. Hinc sequitur, omnes res particulares contingentes et corruptibiles esse.
[in: P. 3. aff. defin. 14.,
aff. defin. 15.]
P. 2. prop. 32. Omnes ideae, quatenus ad Deum referuntur, verae sunt.
[in: P. 2. prop. 33.,
prop. 34.,
prop. 36.,
P. 4. prop. 1.,
P. 5. prop. 17.]
P. 2. prop. 33. Nihil in ideis positivum est, propter quod falsae dicuntur.
[in: P. 2. prop. 35.,
P. 4. prop. 1.]
P. 2. prop. 34. Omnis idea, quae in nobis est absoluta sive adaequata et perfecta, vera est.
[in: P. 2. prop. 41.,
prop. 43.]
P. 2. prop. 35. Falsitas consistit in cognitionis privatione, quam ideae inadaequatae sive mutilatae et confusae involvunt.
[in: P. 2. prop. 41.,
prop. 43. schol.,
prop. 49. schol.,
P. 4. prop. 1.]
-- P. 2. prop. 35. schol. Exemplum.
[in: P. 2. prop. 49. schol.,
P. 3. aff. defin. 27.,
P. 4. prop. 1. schol.,
P. 5. prop. 5.]
P. 2. prop. 36. Ideae inadaequatae et confusae eadem necessitate consequuntur, ac adaequatae sive clarae ac distinctae ideae.
P. 2. prop. 37. Id quod omnibus commune quodque aeque in parte ac in toto est, nullius rei singularis essentiam constituit.
[in: P. 2. prop. 44. coroll. 2.]
P. 2. prop. 38. Illa quae omnibus communia, quaeque aeque in parte ac in toto sunt, non possunt concipi nisi adaequate.
[in: P. 2. prop. 38. coroll.,
prop. 44. coroll. 2.,
prop. 46.,
P. 5. prop. 4.,
prop. 7.]
-- P. 2. prop. 38. coroll. Hinc sequitur, dari quasdam ideas sive notiones omnibus hominibus communes.
[in: P. 2. prop. 40. schol. 2.,
P. 3. prop. 3.]
P. 2. prop. 39. Id quod corpori humano et quibusdam corporibus externis, a quibus corpus humanum affici solet, commune est, et proprium, quodque in cuiuscumque horum parte aeque ac in toto est, eius etiam idea erit in mente adaequata.
[in: P. 2. prop. 40. schol. 2.]
-- P. 2. prop. 39. coroll. Hinc sequitur, quod mens eo aptior est ad plura adaequate percipiendum, quo eius corpus plura habet cum aliis corporibus communia.
[in: P. 2. prop. 40. schol. 2.]
P. 2. prop. 40. Quaecumque ideae in mente sequuntur ex ideis, quae in ipsa sunt adaequatae, sunt etiam adaequatae.
[in: P. 2. prop. 40. schol. 2.,
P. 4. prop. 26.,
prop. 52.,
P. 5. prop. 4. schol.,
prop. 31.]
-- P. 2. prop. 40. schol. 1. Notiones communes, secundae, transcendentales, universales.
[in: P. 3. prop. 55. schol.,
prop. 56.,
P. 4. prop. 27.]
-- P. 2. prop. 40. schol. 2. Tria cognitionis genera.
[in: P. 2. prop. 41.,
prop. 42.,
prop. 47. schol.,
P. 3. prop. 1.,
prop. 58.,
P. 4. prop. 26.,
prop. 27.,
P. 5. prop. 7.,
prop. 10.,
prop. 12.,
prop. 25.,
prop. 28.,
prop. 31.,
prop. 36. schol.]
P. 2. prop. 41. Cognitio primi generis unica est falsitatis causa, secundi autem et tertii est necessario vera.
[in: P. 2. prop. 44.,
prop. 44. coroll. 2.,
P. 4. prop. 27.,
prop. 35.,
prop. 62.]
P. 2. prop. 42. Secundi et tertii, et non primi generis cognitio docet nos verum a falso distinguere.
P. 2. prop. 43. Qui veram habet ideam, simul scit se veram habere ideam, nec de rei veritate potest dubitare.
[in: P. 2. prop. 43. schol.,
prop. 49. schol.,
P. 3. prop. 58.,
P. 4. prop. 27.,
prop. 52.,
prop. 56.,
prop. 62.,
P. 5. prop. 27.]
-- P. 2. prop. 43. schol. Veritas norma sui et falsi.
[in: P. 2. prop. 49. schol.,
P. 4. prop. 27.,
prop. 62.]
P. 2. prop. 44. De natura rationis non est res ut contingentes, sed ut necessarias contemplari.
[in: prop. 44. coroll. 2.]
-- P. 2. prop. 44. coroll. 1. Hinc sequitur, a sola imaginatione pendere, quod res tam respectu praeteriti, quam futuri, ut contingentes contemplemur.
-- P. 2. prop. 44. schol. Animi fluctuationes.
[in: P. 2. prop. 49. schol.,
P. 3. prop. 17. schol.,
prop. 18.,
prop. 18. schol. 1.,
P. 4. prop. 62. schol.]
-- P. 2. prop. 44. coroll. 2. De natura rationis est res sub quadam aeternitatis specie percipere.
[in: P. 4. prop. 62.,
P. 5. prop. 29.]
P. 2. prop. 45. Unaquaeque cuiuscumque corporis, vel rei singularis actu existentis idea Dei aeternam et infinitam essentiam necessario involvit.
[in: P. 2. prop. 46.,
prop. 47.,
P. 5. prop. 20. schol.,
prop. 29. schol.]
-- P. 2. prop. 45. schol. Per existentiam non intelligatur duratio.
[in: P. 5. prop. 29. schol.]
P. 2. prop. 46. Cognitio aeternae et infinitae essentiae Dei, quam unaquaeque idea involvit, est adaequata et perfecta.
[in: P. 2. prop. 47.,
P. 5. prop. 18.,
prop. 31.]
P. 2. prop. 47. Mens humana adaequatam habet cognitionem aeternae et infinitae essentiae Dei.
[in: P. 4. prop. 36.,
prop. 36. schol.,
prop. 37.,
P. 5. prop. 18.]
-- P. 2. prop. 47. schol. Hominum errores de Deo.
[in: P. 2. prop. 49. schol.,
P. 4. prop. 36.,
P. 5. prop. 10.,
prop. 20. schol.,
prop. 36. schol.]
P. 2. prop. 48. In mente nulla est absoluta sive libera voluntas, sed mens ad hoc vel illud volendum determinatur a causa, quae etiam ab alia determinata est, et haec iterum ab alia, et sic in infinitum.
[in: P. 2. prop. 49.,
prop. 49. coroll.,
P. 3. aff. defin. 6.,
etiam in: TP cap. 2. art. 1.]
-- P. 2. prop. 48. schol. Entia metaphysica sive universalia.
[in: P. 2. prop. 49. coroll.]
P. 2. prop. 49. In mente nulla datur volitio sive affirmatio et negatio praeter illam, quam idea, quatenus idea est, involvit.
[in: P. 2. prop. 48. schol.,
prop. 49. coroll.,
prop. 49. schol.,
P. 3. prop. 2. schol.]
-- P. 2. prop. 49. coroll. Voluntas et intellectus unum et idem sunt.
-- P. 2. prop. 49. schol. De adversariorum obiectionibus. Quid haec doctrina a usum vitae conferat.
[in: P. 3. aff. defin. 14.,
aff. defin. 15.,
etiam in: TP cap. 2. art. 1.]
Pars tertia.
P. 3. praef. [in: P. 4. prop. 57. schol.]
P. 3. defin. 1. Causam adaequatam appello eam, cuius effectus potest clare et distincte per eandem percipi. Inadaequatam autem seu partialem illam voco, cuius effectus per ipsam solam intelligi nequit.
[in: P. 3. defin. 2.,
prop. 1.,
P. 4. prop. 2.,
prop. 5.,
prop. 23.,
prop. 33.,
P. 5. prop. 31.]
P. 3. defin. 2. Nos tum agere dico, cum aliquid in nobis aut extra nos fit, cuius adaequata sumus causa, hoc est cum ex nostra natura aliquid in nobis, aut extra nos sequitur, quod per eandem solam potest clare et distincte intelligi. At contra nos pati dico, cum in nobis aliquid fit vel ex nostra natura aliquid sequitur, cuius nos non nisi partialis sumus causa.
[in: P. 3. prop. 1.,
P. 4. prop. 2.,
prop. 5.,
prop. 15.,
prop. 23.,
prop. 33.,
prop. 35.,
prop. 35. coroll. 1.,
prop. 52.,
prop. 59.,
prop. 61.,
prop. 64.]
P. 3. defin. 3. Per affectum intelligo corporis affectiones, quibus ipsius corporis agendi potentia augetur vel minuitur, iuvatur vel coercetur, et simul harum affectionum ideas.
[in: P. 3. prop. 14.]
P. 3. postul. 1. Corpus humanum potest multis affici modis, quibus ipsius agendi potentia augetur vel minuitur, et etiam aliis, qui eiusdem agendi potentiam nec majorem nec minorem reddunt.
[in: P. 3. prop. 12.,
prop. 15.]
P. 3. postul. 2. Corpus humanum multas pati potest mutationes, et nihilominus retinere obiectorum impressiones seu vestigia et consequenter easdem rerum imagines.
P. 3. prop. 1. Mens nostra quaedam agit, quaedam vero patitur; nempe quatenus adaequatas habet ideas, eatenus quaedam necessario agit, et quatenus ideas habet inadaequatas, eatenus necessario quaedam patitur.
[in: P. 3. prop. 3.,
prop. 56.,
prop. 58.,
prop. 59.,
P. 4. prop. 23.,
prop. 28.,
P. 5. prop. 20. schol.]
-- P. 3. prop. 1. coroll. Hinc sequitur mentem eo pluribus passionibus esse obnoxiam quo plures ideas inadaequatas habet et contra eo plura agere quo plures habet adaequatas.
P. 3. prop. 2. Nec corpus mentem ad cogitandum, nec mens corpus ad motum, neque ad quietem, nec ad aliquid (si quid est) aliud determinare potest.
[in: P. 5. prop. 1.]
-- P. 3. prop. 2. schol. Mens et corpus una eademque sunt. De decreto et determinatione.
P. 3. prop. 3. Mentis actiones ex solis ideis adaequatis oriuntur; passiones autem a solis inadaequatis pendent.
[in: P. 3. prop. 9.,
prop. 56.,
gener. aff. defin.,
P. 4. prop. 15.,
prop. 24.,
prop. 28.,
prop. 35.,
prop. 35. coroll. 2.,
prop. 51.,
prop. 52.,
prop. 59.,
prop. 61.,
prop. 63.,
prop. 64.,
P. 5. prop. 3.,
prop. 4. schol.,
prop. 18.,
prop. 20. schol.,
prop. 36.,
prop. 40.,
prop. 40. coroll.,
prop. 42.]
-- P. 3. prop. 3. schol. Passiones ad mentem non referuntur.
[in: P. 4. prop. 32.,
prop. 59.,
P. 5. prop. 40.]
P. 3. prop. 4. Nulla res nisi a causa externa potest destrui.
[in: P. 3. prop. 5.,
prop. 6.,
prop. 8.,
prop. 11. schol.,
P. 4. prop. 1.,
prop. 4.,
prop. 18. schol.,
prop. 20.,
prop. 30.]
P. 3. prop. 5. Res eatenus contrariae sunt naturae, hoc est, eatenus in eodem subiecto esse nequeunt, quatenus una alteram potest destruere.
[in: P. 3. prop. 6.,
prop. 10.,
prop. 37.,
P. 4. prop. 7.,
prop. 30.]
P. 3. prop. 6. Unaquaeque res, quantum in se est, in suo esse perseverare conatur.
[in: P. 3. prop. 7.,
prop. 12.,
prop. 44. schol.,
P. 4. prop. 4.,
prop. 20.,
prop. 25.,
prop. 26.,
prop. 31.,
prop. 60.,
prop. 64.]
P. 3. prop. 7. Conatus, quo unaquaeque res in suo esse perseverare conatur, nihil est praeter ipsius rei actualem essentiam.
[in: P. 3. prop. 9.,
prop. 10.,
prop. 37.,
prop. 54.,
P. 4. defin. 8.,
prop. 4.,
prop. 5.,
prop. 8.,
prop. 15.,
prop. 18.,
prop. 18. schol.,
prop. 20.,
prop. 21.,
prop. 22.,
prop. 25.,
prop. 26.,
prop. 32.,
prop. 33.,
prop. 53.,
prop. 60.,
prop. 64.,
P. 5. axiom. 2.,
prop. 8.,
prop. 9.,
prop. 25.,
etiam in: Ep. 66. §. 2.]
P. 3. prop. 8. Conatus, quo unaquaeque res in suo esse perseverare conatur, nullum tempus finitum, sed indefinitum involvit.
[in: P. 3. prop. 9.]
P. 3. prop. 9. Mens tam quatenus claras et distinctas, quam quatenus confusas habet ideas, conatur in suo esse perseverare indefinita quadam duratione, et huius sui conatus est conscia.
[in: P. 3. prop. 12.,
prop. 13.,
prop. 58.]
-- P. 3. prop. 9. schol. Voluntas, appetitus, cupiditas.
[in: P. 3. prop. 11. schol.,
prop. 27. coroll. 3.,
prop. 28.,
prop. 37.,
prop. 39. schol.,
prop. 55. coroll. 2.,
prop. 56.,
prop. 57.,
prop. 58.,
aff. defin. 1.,
P. 4. prop. 19.,
prop. 26.]
P. 3. prop. 10. Idea, quae corporis nostri existentiam secludit, in nostra mente dari nequit, sed eidem est contraria.
[in: P. 3. prop. 11. schol.,
P. 4. prop. 20. schol.]
P. 3. prop. 11. Quicquid corporis nostri agendi potentiam auget vel minuit, iuvat vel coercet, eiusdem rei idea mentis nostrae cogitandi potentiam auget vel minuit, iuvat vel coercet.
[in: P. 3. prop. 12.,
prop. 34.,
prop. 57.,
prop. 59.,
P. 4. prop. 41.,
prop. 42.]
-- P. 3. prop. 11. schol. Tres affectus primitivi: cupiditas, laetitia, tristitia.
[in: P. 3. prop. 15.,
prop. 15. coroll.,
prop. 19.,
prop. 20.,
prop. 21.,
prop. 23.,
prop. 34.,
prop. 35.,
prop. 37.,
prop. 38.,
prop. 53.,
prop. 55.,
prop. 55. coroll. 2.,
prop. 56.,
prop. 57.,
prop. 59.,
aff. defin. 2.,
aff. defin. 3.,
aff. defin. 4.,
P. 4. prop. 8.,
prop. 18.,
prop. 29.,
prop. 30.,
prop. 41.,
prop. 42.,
prop. 43.,
prop. 44.,
prop. 51.]
P. 3. prop. 12. Mens quantum potest, ea imaginari conatur, quae corporis agendi potentiam augent vel iuvant.
[in: P. 3. prop. 13.,
prop. 15. coroll.,
prop. 19.,
prop. 25.,
prop. 28.,
prop. 33.,
prop. 42.,
prop. 52. schol.,
P. 4. prop. 60.]
P. 3. prop. 13. Cum mens ea imaginatur, quae corporis agendi potentiam minuunt vel coercent, conatur, quantum potest, rerum recordari, quae horum existentiam secludunt.
[in: P. 3. prop. 20.,
prop. 23.,
prop. 25.,
prop. 27. coroll. 3.,
prop. 28.,
aff. defin. 29.]
-- P. 3. prop. 13. coroll. Hinc sequitur quod mens ea imaginari aversatur, quae ipsius et corporis potentiam minuunt vel coercent.
[in: P. 3. prop. 15. coroll.,
prop. 38.]
-- P. 3. prop. 13. schol. Amor, odium.
[in: P. 3. prop. 15. coroll.,
prop. 17.,
prop. 19.,
prop. 20.,
prop. 22.,
prop. 28.,
prop. 29.,
prop. 30. schol.,
prop. 33.,
prop. 34.,
prop. 35.,
prop. 38.,
prop. 39.,
prop. 40.,
prop. 44.,
prop. 45.,
prop. 48.,
prop. 49.,
prop. 55. coroll. 2.,
aff. defin. 6.,
aff. defin. 7.,
P. 4. prop. 57.]
P. 3. prop. 14. Si mens duobus affectibus simul affecta semel fuit, ubi postea eorum alterutro afficietur, afficietur etiam altero.
[in: P. 3. prop. 15.,
prop. 15. coroll.,
prop. 16.]
P. 3. prop. 15. Res quaecumque potest esse per accidens causa laetitiae, tristitiae vel cupiditatis.
[in: P. 3. prop. 16.,
prop. 36.,
prop. 50.,
prop. 52. schol.]
-- P. 3. prop. 15. coroll. Ex eo solo, quod rem aliquam affectu laetitiae vel tristitiae, cuius ipsa non est causa efficiens, contemplati sumus, eandem amare vel odio habere possumus.
[in: P. 3. prop. 16.,
prop. 35.,
prop. 35. schol.,
prop. 41.,
prop. 50. schol.,
prop. 52. schol.]
-- P. 3. prop. 15. schol. Sympathia, antipathia.
[in: P. 3. aff. defin. 8.,
aff. defin. 9.]
P. 3. prop. 16. Ex eo solo, quod rem aliquam aliquid habere imaginamur simile obiecto, quod mentem laetitia vel tristitia afficere solet, quamvis id, in quo res obiecto est similis, non sit horum affectuum efficiens causa, eam tamen amabimus vel odio habebimus.
[in: P. 3. prop. 15. schol.,
prop. 17.,
prop. 41.,
prop. 46.,
P. 4. prop. 34.]
P. 3. prop. 17. Si rem, quae nos tristitiae affectu afficere solet, aliquid habere imaginamur simile alteri, quae nos aeque magno laetitiae affectu solet afficere, eandem odio habebimus et simul amabimus.
[in: prop. 17. schol.]
-- P. 3. prop. 17. schol. Animi fluctuatio.
[in: P. 3. prop. 31.]
P. 3. prop. 18. Homo ex imagine rei praeteritae aut futurae eodem laetitiae et tristitiae affectu afficitur, ac ex imagine rei praesentis.
[in: P. 3. aff. defin. 14.,
aff. defin. 15.,
P. 4. prop. 9. schol.,
prop. 12.]
-- P. 3. prop. 18. schol. 1. Res praeterita, futura.
[in: P. 4. defin. 6.]
-- P. 3. prop. 18. schol. 2. Spes, metus, securitas, desperatio, gaudium, conscientiae morsus.
[in: P. 3. prop. 50.,
prop. 50. schol.,
aff. defin. 13.,
aff. defin. 14.,
aff. defin. 15.,
P. 4. defin. 6.]
P. 3. prop. 19. Qui id quod amat destrui imaginatur, contristabitur; si contra autem conservari, laetabitur.
[in: P. 3. prop. 21.,
prop. 36. coroll.,
prop. 42.,
aff. defin. 12.,
aff. defin. 13.,
P. 5. prop. 19.]
P. 3. prop. 20. Qui id quod odio habet destrui imaginatur, laetabitur.
[in: P. 3. prop. 23.,
prop. 28.,
aff. defin. 11.,
aff. defin. 12.,
aff. defin. 13.]
P. 3. prop. 21. Qui id quod amat laetitia vel tristitia affectum imaginatur, laetitia etiam vel tristitia afficietur; et uterque hic affectus maior aut minor erit in amante, prout uterque maior aut minor est in re amata.
[in: P. 3. prop. 22.,
prop. 22. schol.,
prop. 25.,
prop. 26.,
prop. 27. coroll. 1.,
prop. 38.,
prop. 45.]
P. 3. prop. 22. Si aliquem imaginamur laetitia afficere rem, quam amamus, amore erga eum afficiemur. Si contra eundem imaginamur tristitia eandem afficere, contra odio etiam contra ipsum afficiemur.
[in: P. 3. prop. 24.,
prop. 27. coroll. 1.]
-- P. 3. prop. 22. schol. Commiseratio, favor, indignatio.
[in: P. 3. prop. 27. schol.,
prop. 27. coroll. 3. schol.,
aff. defin. 18.,
aff. defin. 19.,
aff. defin. 20.]
P. 3. prop. 23. Qui id quod odio habet tristitia affectum imaginatur, laetabitur; si contra idem laetitia affectum esse imaginetur, contristabitur; et uterque hic affectus maior aut minor erit, prout eius contrarius maior aut minor est in eo, quod odio habet.
[in: P. 3. prop. 26.,
prop. 27.,
prop. 27. coroll. 2.,
prop. 35.,
prop. 38.]
-- P. 3. prop. 23. schol.
P. 3. prop. 24. Si aliquem imaginamur laetitia afficere rem, quam odio habemus, odio etiam erga eum afficiemur. Si contra eundem imaginamur tristitia eandem rem afficere, amore erga ipsum afficiemur.
[in: P. 3. prop. 35. schol.]
-- P. 3. prop. 24. schol. Invidia.
[in: P. 3. prop. 55. coroll. 2.,
prop. 55. schol.,
aff. defin. 23.]
P. 3. prop. 25. Id omne de nobis deque re amata affirmare conamur, quod nos vel rem amatam laetitia afficere imaginamur; et contra id omne negare, quod nos vel rem amatam tristitia afficere imaginamur.
[in: P. 3. prop. 26.,
prop. 30. schol.,
prop. 40. schol.,
prop. 41. schol.,
prop. 50. schol.,
P. 4. prop. 49.]
P. 3. prop. 26. Id omne de re, quam odio habemus, affirmare conamur, quod ipsam tristitia afficere imaginamur, et id contra negare, quod ipsam laetitia afficere imaginamur.
[in: prop. 40. coroll. 2.,
prop. 43.]
-- P. 3. prop. 26. schol. Superbia, existimatio, despectus.
[in: P. 3. aff. defin. 21.,
aff. defin. 22.,
aff. defin. 28.]
P. 3. prop. 27. Ex eo, quod rem nobis similem et quam nullo affectu prosecuti sumus, aliquo affectu affici imaginamur, eo ipso simili affectu afficimur.
[in: P. 3. prop. 22. schol.,
prop. 23. schol.,
prop. 27. coroll. 1.,
prop. 27. coroll. 3.,
prop. 29.,
prop. 30.,
prop. 31.,
prop. 32.,
prop. 40.,
prop. 47.,
prop. 49. schol.,
prop. 52. schol.,
prop. 53. coroll.,
aff. defin. 33.,
aff. defin. 44.,
P. 4. prop. 50. schol.,
prop. 68. schol.]
-- P. 3. prop. 27. schol. Commiseratio, aemulatio.
[in: P. 3. aff. defin. 18.,
aff. defin. 33.]
-- P. 3. prop. 27. coroll. 1. Si aliquem, quem nullo affectu prosecuti sumus, imaginamur laetitia afficere rem nobis similem, amore erga eundem afficiemur. Si contra eundem imaginamur eandem tristitia afficere, odio erga ipsum afficiemur.
[in: P. 3. prop. 32.,
aff. defin. 19.,
aff. defin. 20.]
-- P. 3. prop. 27. coroll. 2. Rem, cuius nos miseret, odio habere non possumus ex eo, quod ipsius miseria nos tristitia afficit.
-- P. 3. prop. 27. coroll. 3. Rem, cuius nos miseret, a miseria, quantum possumus, liberare conabimur.
[in: P. 4. prop. 50.]
-- P. 3. prop. 27. coroll. 3. schol. Benevolentia.
[in: P. 3. aff. defin. 35.]
P. 3. prop. 28. Id omne, quod ad laetitiam conducere imaginamur, conamur promovere, ut fiat; quod vero eidem repugnare sive ad tristitiam conducere imaginamur, amovere vel destruere conamur.
[in: P. 3. prop. 29.,
prop. 31. coroll.,
prop. 32.,
prop. 35.,
prop. 36.,
prop. 38.,
prop. 39.,
prop. 39. schol.,
prop. 50. schol.,
prop. 51. schol.,
prop. 55. schol.,
P. 4. prop. 19.,
prop. 37. schol. 2.,
P. 5. prop. 19.]
P. 3. prop. 29. Nos id omne etiam agere conabimur, quod homines cum laetitia aspicere imaginamur, et contra id agere aversabimur, quod homines aversari imaginamur.
[in: P. 3. prop. 33.,
prop. 43.,
etiam in: TP cap. 7. art. 6.]
-- P. 3. prop. 29. schol. Ambitio, humanitas, laus, vituperium.
[in: P. 3. prop. 31. schol.,
prop. 53. coroll.,
aff. defin. 44.,
P. 4. prop. 37. schol. 2.,
etiam in: TP cap. 2. art. 24.]
P. 3. prop. 30. Si quis aliquid egit, quod reliquos laetitia afficere imaginatur, is laetitia concomitante idea sui, tanquam causa, afficietur, sive se ipsum cum laetitia contemplabitur. Si contra aliquid egit, quod reliquos tristitia afficere imaginatur, se ipsum cum tristitia contra contemplabitur.
[in: P. 3. prop. 34.,
prop. 40. schol.,
prop. 41. schol.,
prop. 43.]
-- P. 3. prop. 30. schol. Gloria, pudor, acquiescentia in se ipso, poenitentia.
[in: P. 3. prop. 34.,
prop. 35.,
prop. 40. schol.,
prop. 41. schol.,
prop. 42.,
aff. defin. 28.,
aff. defin. 29.,
aff. defin. 30.,
aff. defin. 31.]
P. 3. prop. 31. Si aliquem imaginamur amare vel cupere vel odio habere aliquid, quod ipsi amamus, cupimus vel odio habemus, eo ipso rem constantius amabimus etc. Si autem id, quod amamus, eum aversari imaginamur, vel contra, tum animi fluctuationem patiemur.
[in: P. 3. prop. 35.,
aff. defin. 44.,
P. 4. prop. 34. schol.,
prop. 37.,
P. 5. prop. 20.]
-- P. 3. prop. 31. coroll. Sequitur unumquemque quantum potest conari ut unusquisque id quod ipse amat, amet et quod ipse odit, odio etiam habeat.
[in: P. 4. prop. 37.,
P. 5. prop. 4. schol.]
-- P. 3. prop. 31. schol. Ambitio.
[in: P. 4. app. cap. 19.,
etiam in: TP cap. 1. art. 5.]
P. 3. prop. 32. Si aliquem re aliqua, qua unus solus potiri potest, gaudere imaginamur, conabimur efficere, ne ille illa re potiatur.
[in: P. 3. prop. 32. schol.,
aff. defin. 33.,
P. 4. prop. 34.]
-- P. 3. prop. 32. schol. Homines natura invidi, ambitiosi, misericordes.
[in: P. 3. prop. 55. schol.,
aff. defin. 23.,
aff. defin. 33.,
P. 4. prop. 34.,
etiam in: TP cap. 1. art. 5.]
P. 3. prop. 33. Cum rem nobis similem amamus, conamur, quantum possumus, efficere, ut nos contra amet.
[in: P. 3. prop. 34.,
prop. 38.,
prop. 42.]
P. 3. prop. 34. Quo maiore affectu rem amatam erga nos affectam esse imaginamur, eo magis gloriabimur.
[in: P. 3. prop. 35.,
prop. 42.,
prop. 49. schol.]
P. 3. prop. 35. Si quis imaginatur rem amatam eodem vel arctiore vinculo amicitiae, quo ipse eadem solus potiebatur, alium sibi iungere, odio erga ipsam rem amatam afficietur, et illi alteri invidebit.
-- P. 3. prop. 35. schol. Zelotypia.,
[in: P. 5. prop. 20.]
P. 3. prop. 36. Qui rei, qua semel delectatus est, recordatur, cupit eadem cum iisdem potiri circumstantiis ac cum primo ipsa delectatus est.
[in: P. 3. prop. 36. coroll.]
-- P. 3. prop. 36. coroll. Si itaque unam ex iis circumstantiis deficere compererit, amans contristabitur.
-- P. 3. prop. 36. schol. Desiderium.
P. 3. prop. 37. Cupiditas, quae prae tristitia vel laetitia praeque odio vel amore oritur, eo est maior, quo affectus maior est.
[in: P. 3. prop. 38.,
prop. 39.,
prop. 43.,
prop. 44.,
P. 4. prop. 15.,
prop. 37.,
prop. 44.]
P. 3. prop. 38. Si quis rem amatam odio habere inceperit, ita ut amor plane aboleatur, eandem maiore odio ex pari causa prosequetur, quam si ipsam nunquam amavisset, et eo maiore, quo amor antea maior fuerat.
[in: P. 3. prop. 44.]
P. 3. prop. 39. Qui aliquem odio habet, ei malum inferre conabitur, nisi ex eo maius sibi malum oriri timeat; et contra, qui aliquem amat, ei eadem lege benefacere conabitur.
[in: P. 3. prop. 40. coroll. 2.,
prop. 40. schol.,
prop. 41. schol.,
aff. defin. 34.,
aff. defin. 36.,
P. 4. prop. 34.,
prop. 37. schol. 2.,
prop. 45.,
prop. 45. coroll. 1.,
prop. 45. coroll. 2.]
-- P. 3. prop. 39. schol. Bonum, malum. Timor, metus, verecundia, consternatio.
[in: P. 3. prop. 51. schol.,
aff. defin. 39.,
aff. defin. 42.,
P. 4. prop. 70.]
P. 3. prop. 40. Qui se odio haberi ab aliquo imaginatur, nec se ullam odii causam illi dedisse credit, eundem odio contra habebit.
[in: P. 3. prop. 40. coroll. 1.,
prop. 40. coroll. 2.,
prop. 41.,
prop. 43.,
prop. 45.,
prop. 49. schol.,
P. 4. prop. 34.]
-- P. 3. prop. 40. schol. Pudor; odii reciprocatio.
[in: P. 3. prop. 41.,
prop. 41. schol.,
P. 4. prop. 34.]
-- P. 3. prop. 40. coroll. 1. Qui, quem amat, odio erga se affectum imaginatur, odio et amore simul conflictabitur.
[in: P. 3. prop. 41. coroll.]
-- P. 3. prop. 40. coroll. 2. Si aliquis imaginatur, ab aliquo, quem antea nullo affectu prosecutus est, malum aliquod prae odio sibi illatum esse, statim idem malum eidem referre conabitur.
[in: P. 3. aff. defin. 37.,
P. 4. prop. 37. schol. 2.]
-- P. 3. prop. 40. coroll. 2. schol. Ira, vindicta.
[in: P. 3. aff. defin. 37.]
P. 3. prop. 41. Si quis ab aliquo se amari imaginatur, nec se ullam ad id causam dedisse credit, eundem contra amabit.
[in: P. 3. prop. 43.]
-- P. 3. prop. 41. schol. Gratia seu gratitudo.
[in: P. 3. aff. defin. 34.,
P. 4. prop. 49.,
prop. 57. schol.]
-- P. 3. prop. 41. coroll. Qui ab eo, quem odio habet, se amari imaginatur, odio et amore simul conflictabitur.
-- P. 3. prop. 41. coroll. schol. Crudelitas seu saevitia.
P. 3. prop. 42. Qui in aliquem amore aut spe gloriae motus beneficium contulit, contristabitur, si viderit, beneficium ingrato animo accipi.
[in: P. 4. prop. 70.]
P. 3. prop. 43. Odium reciproco odio augetur, et amore contra deleri potest.
[in: P. 3. prop. 49. schol.,
P. 4. prop. 46.]
P. 3. prop. 44. Odium, quod amore plane vincitur, in amorem transit; et amor propterea maior est, quam si odium non praecessisset.
[in: P. 4. prop. 46.]
-- P. 3. prop. 44. schol.
P. 3. prop. 45. Si quis aliquem sibi similem odio in rem sibi similem, quam amat, affectum esse imaginatur, eum odio habebit.
P. 3. prop. 46. Si quis ab aliquo cuiusdam classis, sive nationis a sua diversae, laetitia vel tristitia affectus fuerit, concomitante eius idea sub nomine universali classis vel nationis tanquam causa, is non tantum illum, sed omnes eiusdem classis vel nationis amabit vel odio habebit.
P. 3. prop. 47. Laetitia, quae ex eo oritur, quod scilicet rem, quam odimus, destrui aut alio malo affici imaginamur, non oritur absque ulla animi tristitia.
-- P. 3. prop. 47. schol. Demonstratur aliter.
[in: P. 3. aff. defin. 11.,
aff. defin. 32.]
P. 3. prop. 48. Amor et odium ex. gr. erga Petrum destruitur, si tristitia, quam hoc, et laetitia, quam ille involvit, ideae alterius causae iungatur; et eatenus uterque diminuitur, quatenus imaginamur Petrum non solum fuisse alterutrius causam.
[in: P. 3. prop. 49. ,
P. 5. prop. 6.,
prop. 9.]
P. 3. prop. 49. Amor et odium erga rem, quam liberam esse imaginamur, maior ex pari causa uterque debet esse, quam erga necessariam.
[in: P. 3. prop. 51. schol.,
P. 5. prop. 5.]
-- P. 3. prop. 49. schol.
P. 3. prop. 50. Res quaecumque potest esse per accidens spei aut metus causa.
-- P. 3. prop. 50. schol. Bona et mala omina.
P. 3. prop. 51. Diversi homines ab uno eodemque obiecto diversimode affici possunt, et unus idemque homo ab uno eodemque obiecto potest diversis temporibus diversimode affici.
[in: P. 4. prop. 33.]
-- P. 3. prop. 51. schol. Audax, intrepidus, pusillanimus. Poenitentia et acquiescentia in se ipso.
[in: P. 3. aff. defin. 25.,
aff. defin. 27.,
aff. defin. 40.,
aff. defin. 41.,
aff. defin. 42.]
P. 3. prop. 52. Obiectum quod simul cum aliis antea vidimus, vel quod nihil habere imaginamur, nisi quod commune est pluribus, non tamdiu contemplabimur, ac illud, quod aliquid singulare habere imaginamur.
[in: P. 3. prop. 55. coroll. 2. schol.,
aff. defin. 4.,
aff. defin. 10.]
-- P. 3. prop. 52. schol. Admiratio, consternatio, veneratio, horror, devotio, contemptus, irrisio, dedignatio.
[in: P. 3. prop. 55. coroll. 2. schol.,
aff. defin. 4.,
aff. defin. 5.,
aff. defin. 11.,
aff. defin. 42.]
P. 3. prop. 53. Cum mens se ipsam suamque agendi potentiam contemplatur, laetatur; et eo magis, quo se suamque agendi potentiam distinctius imaginatur.
[in: P. 3. prop. 55. schol.,
prop. 58.,
aff. defin. 25.,
P. 5. prop. 15.]
-- P. 3. prop. 53. coroll. Haec laetitia magis magisque fovetur, quo magis homo se ab aliis laudari imaginatur.
[in: P. 3. prop. 55. coroll. 1.,
P. 4. prop. 52. schol.]
P. 3. prop. 54. Mens ea tantum imaginari conatur, quae ipsius agendi potentiam ponunt.
[in: P. 3. prop. 55.,
aff. defin. 25.,
aff. defin. 29.]
P. 3. prop. 55. Cum mens suam impotentiam imaginatur, eo ipso contristatur.
[in: P. 3. aff. defin. 26.,
P. 4. prop. 53.]
-- P. 3. prop. 55. coroll. 1. Haec tristitia magis ac magis fovetur, si se ab aliis vituperari imaginatur.
[in: P. 4. prop. 52. schol.]
-- P. 3. prop. 55. schol. Humilitas, philautia.
[in: P. 3. aff. defin. 25.,
aff. defin. 26.,
P. 4. prop. 34.,
prop. 57. schol.]
-- P. 3. prop. 55. coroll. 2. Nemo virtutem alicui nisi aequali invidet.
-- P. 3. prop. 55. coroll. 2. schol.
P. 3. prop. 56. Laetitiae, tristitiae et cupiditatis, et consequenter uniuscuiusque affectus, qui ex his componitur, ut animi fluctuationis, vel qui ab his derivatur, nempe amoris, odii, spei, metus etc., tot species dantur, quot sunt species obiectorum, a quibus afficimur.
[in: P. 4. prop. 33.]
-- P. 3. prop. 56. schol. Luxuria, ebrietas, libido, avaritia, ambitio.
[in: P. 3. aff. defin. 44.,
aff. defin. 45.,
aff. defin. 46.,
aff. defin. 47.,
aff. defin. 48.]
P. 3. prop. 57. Quilibet uniuscuiusque individui affectus ab affectu alterius tantum discrepat, quantum essentia unius ab essentia alterius differt.
[in: P. 3. prop. 57. schol.]
-- P. 3. prop. 57. schol. De affectibus animalium, quae irrationalia dicuntur.
[in: P. 4. prop. 37. schol. 1.]
P. 3. prop. 58. Praeter laetitiam et cupiditatem, quae passiones sunt, alii laetitiae et cupiditatis affectus dantur, qui ad nos, quatenus agimus, referuntur.
[in: P. 3. prop. 59.]
P. 3. prop. 59. Inter omnes affectus, qui ad mentem, quatenus agit, referuntur, nulli alii sunt, quam qui ad laetitiam vel cupiditatem referuntur.
[in: P. 4. prop. 34.,
prop. 51.,
prop. 63.,
prop. 63. coroll.,
P. 5. prop. 10. schol.,
prop. 18.,
prop. 18. schol.,
prop. 42.]
-- P. 3. prop. 59. schol. Animi fortitudo: animositas, generositas, modestia; fastidium, taedium.
[in: P. 4. prop. 46.,
prop. 69.,
prop. 69. schol.,
prop. 73. schol.]
Affectuum definitiones.
P. 3. gener. aff. defin. Affectus, qui animi pathema dicitur, est confusa idea, qua mens maiorem vel minorem sui corporis vel alicuius eius partis existendi vim, quam antea, affirmat, et qua data ipsa mens ad hoc potius, quam ad illud cogitandum determinatur.
[in: P. 4. prop. 7.,
prop. 7. coroll.,
prop. 8.,
prop. 9.,
prop. 14.,
P. 5. prop. 3.,
prop. 4. coroll.,
prop. 17.,
prop. 34.,
prop. 40. coroll.]
P. 3. aff. defin. 1. Cupiditas est ipsa hominis essentia, quatenus ex data quacumque eius affectione determinata concipitur ad aliquid agendum.
[in: P. 4. prop. 15.,
prop. 18.,
prop. 19.,
prop. 21.,
prop. 37.,
prop. 59.,
prop. 61.,
P. 5. prop. 26.,
prop. 28.]
P. 3. aff. defin. 2. Laetitia est hominis transitio a minore ad maiorem perfectionem.
[in: P. 5. prop. 17.,
prop. 27.]
P. 3. aff. defin. 3. Tristitia est hominis transitio a maiore ad minorem perfectionem.
[in: P. 4. prop. 64.,
P. 5. prop. 17.]
P. 3. aff. defin. 4. Admiratio est rei alicuius imaginatio, in qua mens defixa propterea manet, quia haec singularis imaginatio nullam cum reliquis habet connexionem.
[in: P. 4. prop. 59.]
P. 3. aff. defin. 5. Contemptus est rei alicuius imaginatio, quae mentem adeo parum tangit, ut ipsa mens ex rei praesentia magis moveatur ad ea imaginandum, quae in ipsa re non sunt, quam quae in ipsa sunt.
P. 3. aff. defin. 6. Amor est laetitia concomitante idea causae externae.
[in: P. 3. aff. defin. 7.,
P. 4. prop. 34. schol.,
prop. 44.,
prop. 57.,
P. 5. prop. 2.,
prop. 15.,
prop. 17. coroll.,
prop. 32. coroll.]
P. 3. aff. defin. 7. Odium est tristitia concomitante idea causae externae.
[in: P. 4. prop. 34.,
P. 5. prop. 2.,
prop. 17. coroll.,
prop. 18.]
P. 3. aff. defin. 8. Propensio est laetitia concomitante idea alicuius rei, quae per accidens causa est laetitiae.
P. 3. aff. defin. 9. Aversio est tristitia concomitante idea alicuius rei, quae per accidens causa est tristitiae.
P. 3. aff. defin. 10. Devotio est amor erga eum, quem admiramur.
P. 3. aff. defin. 11. Irrisio est laetitia orta ex eo, quod aliquid, quod contemnimus in re, quam odimus, inesse imaginamur.
P. 3. aff. defin. 12. Spes est inconstans laetitia orta ex idea rei futurae vel praeteritae, de cuius eventu aliquatenus dubitamus.
[in: P. 4. prop. 47.]
P. 3. aff. defin. 13. Metus est inconstans tristitia orta ex idea rei futurae vel praeteritae, de cuius eventu aliquatenus dubitamus.
[in: P. 4. prop. 47.,
prop. 63.]
P. 3. aff. defin. 14. Securitas est laetitia orta ex idea rei futurae vel praeteritae, de qua dubitandi causa sublata est.
P. 3. aff. defin. 15. Desperatio est tristitia orta ex idea rei futurae vel praeteritae, de qua dubitandi causa sublata est.
P. 3. aff. defin. 16. Gaudium est laetitia concomitante idea rei praeteritae, quae praeter spem evenit.
P. 3. aff. defin. 17. Conscientiae morsus est tristitia concomitante idea rei praeteritae, quae praeter spem evenit.
P. 3. aff. defin. 18. Commiseratio est tristitia concomitante idea mali, quod alteri, quem nobis similem esse imaginamur, evenit.
[in: P. 4. prop. 50.]
P. 3. aff. defin. 19. Favor est amor erga aliquem, qui alteri benefecit.
[in: P. 4. prop. 51.]
P. 3. aff. defin. 20. Indignatio est odium erga aliquem, qui alteri malefecit.
[in: P. 4. prop. 51. schol.]
P. 3. aff. defin. 21. Existimatio est de aliquo prae amore plus iusto sentire.
[in: P. 4. prop. 48.]
P. 3. aff. defin. 22. Despectus est de aliquo prae odio minus iusto sentire.
[in: P. 4. prop. 48.]
P. 3. aff. defin. 23. Invidia est odium, quatenus hominem ita afficit, ut ex alterius felicitate contristetur, et contra ut ex alterius malo gaudeat.
[in: P. 5. prop. 20.]
P. 3. aff. defin. 24. Misericordia est amor, quatenus hominem ita afficit, ut ex bono alterius gaudeat, et contra ut ex alterius malo contristetur.
P. 3. aff. defin. 25. Acquiescentia in se ipso est laetitia orta ex eo, quod homo se ipsum suamque agendi potentiam contemplatur.
[in: P. 4. prop. 52.,
P. 5. prop. 27.,
prop. 32.,
prop. 36. schol.]
P. 3. aff. defin. 26. Humilitas est tristitia orta ex eo quod homo suam impotentiam sive imbecillitatem contemplatur.
[in: P. 4. prop. 53.]
P. 3. aff. defin. 27. Poenitentia est tristitia concomitante idea alicuius facti, quod nos ex libero mentis decreto fecisse credimus.
[in: P. 4. prop. 54.]
P. 3. aff. defin. 28. Superbia est de se prae amore sui plus iusto sentire.
[in: P. 4. prop. 49.,
prop. 55.,
prop. 57.]
P. 3. aff. defin. 29. Abiectio est de se prae tristitia minus iusto sentire.
[in: P. 4. prop. 55.]
P. 3. aff. defin. 30. Gloria est laetitia concomitante idea alicuius nostrae actionis, quam alios laudare imaginamur.
[in: P. 4. prop. 49.,
prop. 58.,
P. 5. prop. 36. schol.]
P. 3. aff. defin. 31. Pudor est tristitia concomitante idea alicuius actionis, quam alios vituperare imaginamur.
P. 3. aff. defin. 32. Desiderium est cupiditas sive appetitus re aliqua potiundi, quae eiusdem rei memoria fovetur, et simul aliarum rerum memoria, quae eiusdem rei appetendae existentiam secludunt, coercetur.
P. 3. aff. defin. 33. Aemulatio est alicuius rei cupiditas, quae nobis ingeneratur ex eo, quod alios eandem cupiditatem habere imaginamur.
P. 3. aff. defin. 34. Gratia seu gratitudo est cupiditas seu amoris studium, quo ei benefacere conamur, qui in nos pari amoris affectu beneficium contulit.
[in: P. 4. prop. 71.]
P. 3. aff. defin. 35. Benevolentia est cupiditas benefaciendi ei, cuius nos miseret.
P. 3. aff. defin. 36. Ira est cupiditas, qua ex odio incitamur ad illi quem odimus malum inferendum.
P. 3. aff. defin. 37. Vindicta est cupiditas, qua ex reciproco odio concitamur ad malum inferendum ei, qui nobis pari affectu damnum intulit.
P. 3. aff. defin. 38. Crudelitas seu saevitia est cupiditas, qua aliquis concitatur ad malum inferendum ei, quem amamus, vel cuius nos miseret.
P. 3. aff. defin. 39. Timor est cupiditas maius quod metuimus malum minore vitandi.
P. 3. aff. defin. 40. Audacia est cupiditas, qua aliquis incitatur ad aliquid agendum cum periculo, quod eius aequales subire metuunt.
[in: P. 4. prop. 69.]
P. 3. aff. defin. 41. Pusillanimitas dicitur de eo, cuius cupiditas coercetur timore periculi, quod eius aequales subire audent.
[in: P. 4. prop. 69.]
P. 3. aff. defin. 42. Consternatio dicitur de eo, cuius cupiditas malum vitandi coercetur admiratione mali, quod timet.
P. 3. aff. defin. 43. Humanitas seu modestia est cupiditas ea faciendi quae hominibus placent, et omittendi quae displicent.
P. 3. aff. defin. 44. Ambitio est immodica gloriae cupiditas.
P. 3. aff. defin. 45. Luxuria est immoderata convivandi cupiditas vel etiam amor.
P. 3. aff. defin. 46. Ebrietas est immoderata potandi cupiditas et amor.
P. 3. aff. defin. 47. Avaritia est immoderata divitiarum cupiditas et amor.
P. 3. aff. defin. 48. Libido est etiam cupiditas et amor in commiscendis corporibus.
Pars quarta.
P. 4. praef.
[in: P. 4. defin. 2.,
prop. 39.,
prop. 59.,
prop. 65.,
etiam in: TIE §. 12.]
P. 4. defin. 1. Per bonum id intelligam, quod certo scimus nobis esse utile.
[in: P. 4. prop. 8.,
prop. 26.,
prop. 28.]
P. 4. defin. 2. Per malum autem id, quod certo scimus impedire, quominus boni alicuius simus compotes.
[in: P. 4. prop. 8.]
P. 4. defin. 3. Res singulares voco contingentes, quatenus, dum ad earum solam essentiam attendimus, nihil invenimus, quod earum existentiam necessario ponat, vel quod ipsam necessario secludat.
[in: P. 4. prop. 12.,
prop. 13.]
P. 4. defin. 4. Easdem res singulares voco possibiles, quatenus, dum ad causas, ex quibus produci debent, attendimus, nescimus, an ipsae determinatae sint ad easdem producendum.
[in: P. 4. prop. 12.]
P. 4. defin. 5. Per contrarios affectus intelligam eos, qui hominem in diversum trahunt, quamvis eiusdem sint generis, ut luxuries et avaritia, quae amoris sunt species; nec natura, sed per accidens sunt contrarii.
P. 4. defin. 6. Quid per affectum erga rem futuram, praesentem, et praeteritam intelligam, explicui in schol. 1. et 2. prop. 18. P. 3. quod vide.
[in: P. 4. prop. 10. schol.]
P. 4. defin. 7. Per finem, cuius causa aliquid facimus, appetitum intelligo.
P. 4. defin. 8. Per virtutem et potentiam idem intelligo; hoc est (per prop. 7. P. 3.) virtus, quatenus ad hominem refertur, est ipsa hominis essentia seu natura, quatenus potestatem habet, quaedam efficiend, quae per solas ipsius naturae leges possunt intelligi.
[in: P. 4. prop. 18. schol.,
prop. 20.,
prop. 22.,
prop. 23.,
prop. 24.,
prop. 35. coroll. 2.,
prop. 56.,
P. 5. prop. 25.,
prop. 42.]
P. 4. axiom. Nulla res singularis in rerum natura datur, qua potentior et fortior non detur alia. Sed quacumque data datur alia potentior, a qua illa data potest destrui.
[in: P. 4. prop. 3.,
prop. 7.,
P. 5. prop. 37. schol.]
P. 4. prop. 1. Nihil, quod idea falsa positivum habet, tollitur praesentia veri, quatenus verum.
[in: P. 4. prop. 14.]
-- P. 4. prop. 1. schol.
P. 4. prop. 2. Nos eatenus patimur, quatenus naturae sumus pars, quae per se absque aliis non potest concipi.
P. 4. prop. 3. Vis, qua homo in existendo perseverat, limitata est et a potentia causarum externarum infinite superatur.
[in: P. 4. prop. 4.,
prop. 6.,
prop. 15.,
prop. 43.,
prop. 69.]
P. 4. prop. 4. Fieri non potest, ut homo non sit naturae pars et ut nullas possit pati mutationes, nisi quae per solam suam naturam possint intelligi, quarumque adaequata sit causa.
[in: P. 4. prop. 68. schol.]
-- P. 4. prop. 4. coroll. Hinc sequitur, hominem necessario passionibus esse semper obnoxium, communemque naturae ordinem sequi et eidem parere, seseque eidem, quantum rerum natura exigit, accommodare.
[in: P. 4. prop. 37. schol. 2.,
etiam in: TP cap. 1. art. 5.]
P. 4. prop. 5. Vis et incrementum cuiuscumque passionis, eiusque in existendo perseverantia non definitur potentia, qua nos in existendo perseverare conamur, sed causae externae potentia cum nostra comparata.
[in: P. 4. prop. 6.,
prop. 7.,
prop. 15.,
prop. 43.,
prop. 69.,
P. 5. prop. 8.,
prop. 20. schol.]
P. 4. prop. 6. Vis alicuius passionis seu affectus reliquas hominis actiones seu potentiam superare potest, ita ut affectus pertinaciter homini adhaereat.
[in: P. 4. prop. 37. schol. 2.,
prop. 43.,
prop. 44.,
prop. 60.,
P. 5. prop. 7.]
P. 4. prop. 7. Affectus nec coerceri nec tolli potest, nisi per affectum contrarium et fortiorem affectu coercendo.
[in: P. 4. prop. 7. coroll.,
prop. 14.,
prop. 15.,
prop. 37. schol. 2.,
prop. 69.]
-- P. 4. prop. 7. coroll. Affectus, quatenus ad mentem refertur, nec coerceri nec tolli potest nisi per ideam corporis affectionis contrariae et fortioris affectione, qua patimur.
P. 4. prop. 8. Cognitio boni et mali nihil aliud est, quam laetitiae vel tristitiae affectus, quatenus eius sumus conscii.
[in: P. 4. prop. 14.,
prop. 15.,
prop. 19.,
prop. 29.,
prop. 30.,
prop. 63. coroll.,
prop. 64.]
P. 4. prop. 9. Affectus, cuius causam in praesenti nobis adesse imaginamur, fortior est, quam si eandem non adesse imaginaremur.
[in: P. 4. prop. 10.,
prop. 11.,
prop. 13.,
P. 5. prop. 7.]
-- P. 4. prop. 9. schol.
-- P. 4. prop. 9. coroll. Imago rei futurae vel praeteritae, hoc est, rei, quam cum relatione ad tempus futurum vel praeteritum secluso praesenti contemplamur, ceteris paribus debilior est imagine rei praesentis, et consequenter affectus erga rem futuram vel praeteritam, ceteris paribus remissior est affectu erga rem praesentem.
[in: P. 4. prop. 12. coroll.,
prop. 16.,
prop. 60. schol.]
P. 4. prop. 10. Erga rem futuramm, quam cito affuturam imaginamur, intensius afficimur quam si eius existendi tempus longius a praesenti distare imaginaremur; et memoria rei, quam non diu praeteriisse imaginamur, intensius etiam afficimur, quam si eandem diu praeteriisse imaginaremur.
[in: P. 4. prop. 12. coroll.]
-- P. 4. prop. 10. schol.
P. 4. prop. 11. Affectus erga rem, quam ut necessariam imaginamur, ceteris paribus intensior est, quam erga possibilem vel contingentem, sive non necessariam.
[in: P. 5. prop. 5.]
P. 4. prop. 12. Affectus erga rem, quam scimus in praesenti non existere et quam ut possibilem imaginamur, ceteris paribus intensior est, quam erga contingentem.
[in: P. 4. prop. 12. coroll.]
-- P. 4. prop. 12. coroll. Affectus erga rem, quam scimus in praesenti non existere et quam ut contingentem imaginamur, multo remissior est, quam si rem in praesenti nobis adesse imaginaremur.
[in: P. 4. prop. 17.]
P. 4. prop. 13. Affectus erga rem contingentem, quam scimus in praesenti non existere, ceteris paribus remissior est, quam affectus erga rem praeteritam.
P. 4. prop. 14. Vera boni et mali cognitio, quatenus vera, nullum affectum coercere potest; sed tantum quatenus ut affectus consideratur.
P. 4. prop. 15. Cupiditas, quae ex vera boni et mali cognitione oritur, multis aliis cupiditatibus, quae ex affectibus, quibus conflictamur, oriuntur, restingui vel coerceri potest.
[in: P. 4. prop. 16.]
P. 4. prop. 16. Cupiditas, quae ex cognitione boni et mali, quatenus haec cognitio futurum respicit, oritur, facilius rerum cupiditate, quae in praesentia suaves sunt, coerceri vel restingui potest.
[in: P. 4. prop. 17.,
prop. 62. schol.]
P. 4. prop. 17. Cupiditas, quae oritur ex vera boni et mali cognitione, quatenus haec circa res contingentes versatur, multo adhuc facilius coerceri potest cupiditate rerum, quae praesentes sunt.
-- P. 4. prop. 17. schol. Cur homines opinione magis, quam vera ratione commoveantur.
[in: P. 4. prop. 37. schol. 2.]
P. 4. prop. 18. Cupiditas, quae ex laetitia oritur, ceteris paribus fortior est cupiditate, quae ex tristitia oritur.
[in: P. 4. prop. 56. schol.,
prop. 66. schol.]
-- P. 4. prop. 18. schol. Rationis dictamina.
[in: P. 4. prop. 37. schol. 1.]
P. 4. prop. 19. Id unusquisque ex legibus suae naturae necessario appetit vel aversatur, quod bonum vel malum esse iudicat.
[in: P. 4. prop. 35.,
prop. 37.,
prop. 37. schol. 2.,
prop. 46.,
prop. 59.]
P. 4. prop. 20. Quo magis unusquisque suum utile quaerere, hoc est, suum esse conservare conatur et potest, eo magis virtute praeditus est; et contra, quatenus unusquisque suum utile, hoc est, suum esse conservare negligit, eatenus est impotens.
[in: P. 4. prop. 35. coroll. 2.,
prop. 37. schol. 2.]
-- P. 4. prop. 20. schol. De causis mortis involuntariae.
P. 4. prop. 21. Nemo potest cupere beatum esse, bene agere et bene viverem qui simul non cupiat esse, agere et viverem hoc estm actu existere.
[in: P. 4. prop. 22. coroll.]
P. 4. prop. 22. Nulla virtus potest prior hac (nempe conatu sese conservandi) concipi.
[in: P. 4. prop. 22. coroll.]
-- P. 4. prop. 22. coroll. Conatus sese conservandi primum et unicum virtutis est fundamentum.
[in: P. 4. prop. 24.,
prop. 25.,
prop. 26.,
prop. 56.,
P. 5. prop. 41.]
P. 4. prop. 23. Homo quatenus ad aliquid agendum determinatur ex eo, quod ideas habet inadaequatas, non potest absolute dici ex virtute agere; sed tantum quatenus determinatur ex eo, quod intelligit.
[in: P. 4. prop. 28.]
P. 4. prop. 24. Ex virtute absolute agere nihil aliud in nobis est, quam ex ductu rationis agere, vivere, suum esse conservare (haec tria idem significant) idque ex fundamento proprium utile quaerendi.
[in: P. 4. prop. 36.,
prop. 37.,
prop. 56.,
prop. 67.,
prop. 72.,
P. 5. prop. 41.]
P. 4. prop. 25. Nemo suum esse alterius rei causa conservare conatur.
[in: P. 4. prop. 26.,
prop. 52. schol.]
P. 4. prop. 26. Quicquid ex ratione conamur, nihil aliud est quam intelligere; nec mens quatenus ratione utitur, aliud sibi utile esse iudicat nisi id quod ad intelligendum conducit.
[in: P. 4. prop. 27.,
prop. 28.,
prop. 36.,
prop. 37.,
prop. 38.,
prop. 40.,
prop. 48.,
prop. 53.,
P. 5. prop. 9.,
prop. 10.]
P. 4. prop. 27. Nihil certo scimus bonum aut malum esse, nisi id quod ad intelligendum revera conducit, vel quod impedire potest quominus intelligamus.
[in: P. 4. prop. 28.,
prop. 38.,
prop. 40.,
prop. 48.,
prop. 50.,
P. 5. prop. 9.,
prop. 10.]
P. 4. prop. 28. Summum mentis bonum est Dei cognitio, et summa mentis virtus Deum cognoscere.
[in: P. 4. prop. 36.,
P. 5. prop. 20.,
prop. 25.,
prop. 27.]
P. 4. prop. 29. Res quaecumque singularis, cuius natura a nostra prorsus est diversa, nostram agendi potentiam nec iuvare nec coercere potest, et absolute res nulla potest nobis bona aut mala esse, nisi commune aliquid nobiscum habeat.
[in: P. 4. prop. 31. coroll.]
P. 4. prop. 30. Res nulla per id, quod cum nostra natura commune habet, potest esse mala; sed quatenus nobis mala est, eatenus est nobis contraria.
[in: P. 4. prop. 31.,
prop. 34.,
prop. 34. schol.,
P. 5. prop. 10.,
prop. 38.,
prop. 39.]
P. 4. prop. 31. Quatenus res aliqua cum nostra natura convenit, eatenus necessario bona est.
[in: P. 4. prop. 31. coroll.,
prop. 34. schol.]
-- P. 4. prop. 31. coroll. Hinc sequitur, quod quo res aliqua magis cum nostra natura convenit, eo nobis est utilior seu magis bona, et contra quo res aliqua nobis est utilior, eatenus cum nostra natura magis convenit.
[in: P. 4. prop. 35.,
prop. 35. coroll. 1.,
prop. 72.]
P. 4. prop. 32. Quatenus homines passionibus sunt obnoxii, non possunt eatenus dici, quod natura conveniant.
-- P. 4. prop. 32. schol.
P. 4. prop. 33. Homines natura discrepare possunt, quatenus affectibus, qui passiones sunt, conflictantur, et eatenus etiam unus idemque homo varius est et inconstans.
[in: P. 4. prop. 35.,
prop. 37. schol. 2.]
P. 4. prop. 34. Quatenus homines affectibus, qui passiones sunt, conflictantur, possunt invicem esse contrarii.
[in: P. 4. prop. 35.,
prop. 36. schol.,
prop. 37. schol. 2.]
-- P. 4. prop. 34. schol.
P. 4. prop. 35. Quatenus homines ex ductu rationis vivunt, eatenus tantum natura semper necessario conveniunt.
[in: P. 4. prop. 35. coroll. 1.,
prop. 35. coroll. 2.,
prop. 36. schol.,
prop. 40.,
prop. 71.]
-- P. 4. prop. 35. coroll. 1. Nihil singulare in rerum natura datur, quod homini sit utilius, quam homo qui ex ductu rationis vivit.
[in: P. 4. prop. 35. coroll. 2.,
prop. 37.,
prop. 37. schol. 2.,
prop. 71.]
-- P. 4. prop. 35. coroll. 2. Cum maxime unusquisque homo suum sibi utile quaerit, tum maxime homines sunt sibi invicem utiles.
-- P. 4. prop. 35. schol. De vita sociali et solitaria.
[in: P. 4. prop. 37. schol. 2.]
P. 4. prop. 36. Summum bonum eorum, qui virtutem sectantur, omnibus commune est, eoque omnes aeque gaudere possunt.
[in: P. 4. prop. 37.,
P. 5. prop. 20.]
-- P. 4. prop. 36. schol.
P. 4. prop. 37. Bonum, quod unusquisque, qui sectatur virtutem, sibi appetit, reliquis hominibus etiam cupiet, et eo magis, quo maiorem Dei habuerit cognitionem.
[in: P. 4. prop. 45.,
prop. 45. coroll. 1.,
prop. 46.,
prop. 50.,
prop. 51.,
prop. 68. schol.,
prop. 70.,
prop. 71.,
prop. 73.,
prop. 73. schol.,
P. 5. prop. 4. schol.,
prop. 20.]
-- P. 4. prop. 37. schol 1. Religio, pietas; honestum, turpe.
[in: P. 4. prop. 45. coroll. 2.,
prop. 58.,
app. cap. 15.,
app. cap. 25.,
P. 5. prop. 4. schol.]
-- P. 4. prop. 37. schol 2. De statu hominis naturali et civili. Peccatum et meritum; iustum et inustum.
[in: P. 4. prop. 37. schol 1.
prop. 45. coroll. 2.,
prop. 73.,
app. cap. 15.,
etiam in: TP cap. 2. art. 1.]
P. 4. prop. 38. Id quod corpus humanum ita disponit, ut pluribus modis possit affici, vel quod idem aptum reddit ad corpora externa pluribus modis afficiendum, homini est utile; et eo utilius, quo corpus ab eo aptius redditur, ut pluribus modis afficiatur, aliaque corpora afficiat; et contra id noxium est, quod corpus ad haec minus aptum reddit.
[in: P. 4. prop. 39.,
prop. 41.,
prop. 42.,
prop. 43.,
app. cap. 27.,
P. 5. prop. 39.]
P. 4. prop. 39. Quae efficiunt, ut motus et quietis ratio, quam corporis humani partes ad invicem habent, conservetur, bona sunt; et ea contra mala, quae efficiunt, ut corporis humani partes aliam ad invicem motus et quietis habeant rationem.
[in: P. 4. prop. 42.,
app. cap. 27.]
-- P. 4. prop. 39. schol. De corporis mutatione in morte et morbo.
[in: P. 5. prop. 38. schol.]
P. 4. prop. 40. Quae ad hominum communem societatem conducunt, sive quae efficiunt, ut homines concorditer vivant, utilia sunt, et illa contra mala, quae discordiam in civitatem inducunt.
P. 4. prop. 41. Laetitia directe mala non est, sed bona; tristitia autem contra directe est mala.
[in: P. 4. prop. 43.,
prop. 45. schol. 2.,
prop. 47.,
prop. 50.,
prop. 59.]
P. 4. prop. 42. Hilaritas excessum habere nequit, sed semper bona est, et contra melancholia semper mala.
P. 4. prop. 43. Titillatio excessum habere potest et mala esse; dolor autem eatenus potest esse bonus, quatenus titillatio seu laetitia est mala.
[in: P. 4. prop. 44.,
prop. 47.,
prop. 59.]
P. 4. prop. 44. Amor et cupiditas excessum habere possunt.
-- P. 4. prop. 44. schol. Quaedam cupiditates sunt delirii species.
[in: P. 4. prop. 58. schol.,
prop. 60. schol.,
app. cap. 30.]
P. 4. prop. 45. Odium nunquam potest esse bonum.
[in: P. 4. prop. 51. schol.]
-- P. 4. prop. 45. schol 1.
-- P. 4. prop. 45. coroll. 1. Invidia, irrisio, contemptus, ira, vindicta et reliqui affectus, qui ad odium referuntur vel ex eodem oriuntur, mali sunt.
[in: P. 4. prop. 45. schol. 2.,
prop. 46.,
prop. 59.]
-- P. 4. prop. 45. coroll. 2. Quicquid ex eo, quod odio affecti sumus, appetimus, turpe et in civitate iniustum est.
-- P. 4. prop. 45. schol 2. Irrisio et risus. Rebus uti et iis delectari est viri sapientis.
[in: P. 4. app. cap. 31.]
P. 4. prop. 46. Qui ex ductu rationis vivit, quantum potest, conatur alterius in ipsum odium, iram, contemptum etc. amore contra sive generositate compensare.
[in: P. 4. prop. 73. schol.,
P. 5. prop. 10. schol.]
-- P. 4. prop. 46. schol. Qui studet odium amore expugnare, ille laetus et secure pugnat.
[in: P. 4. app. cap. 15.,
P. 5. prop. 10. schol.]
P. 4. prop. 47. Spei et metus affectus non possunt esse per se boni.
-- P. 4. prop. 47. schol.
P. 4. prop. 48. Affectus existimationis et despectus semper mali sunt.
P. 4. prop. 49. Existimatio facile hominem, qui existimatur, superbum reddit.
P. 4. prop. 50. Commiseratio in homine, qui ex ductu rationis vivit, per se mala et inutilis est.
-- P. 4. prop. 50. coroll. Hinc sequitur, quod homo qui ex dictamine rationis vivit, conatur, quantum potest, efficere ne commiseratione tangatur.
-- P. 4. prop. 50. schol. Inhumanitas refutatur.
[in: P. 4. prop. 73. schol.]
P. 4. prop. 51. Favor rationi non repugnat, sed cum eadem convenire et ab eadem oriri potest.
-- P. 4. prop. 51. schol.
P. 4. prop. 52. Acquiescentia in se ipso ex ratione oriri potest, et ea sola acquiescentia, quae ex ratione oritur, summa est quae potest dari.
[in: P. 5. prop. 10. schol.]
-- P. 4. prop. 52. schol. Acquiescentia in se ipso summum est, quod sperare possumus.
[in: P. 4. prop. 58. schol.]
P. 4. prop. 53. Humilitas virtus non est, sive ex ratione non oritur.
[in: P. 4. prop. 54.]
P. 4. prop. 54. Poenitentia virtus non est, sive ex ratione non oritur, sed is, quem facti poenitet, bis miser seu impotens est.
-- P. 4. prop. 54. schol. Humilitas, poenitentia.
P. 4. prop. 55. Maxima superbia vel abiectio est maxima sui ignorantia.
[in: P. 4. prop. 56.]
P. 4. prop. 56. Maxima superbia vel abiectio maximam animi impotentiam indicat.
-- P. 4. prop. 56. coroll. Hinc clare sequitur, superbos et abiectos maxime affectibus esse obnoxios.
-- P. 4. prop. 56. schol.
P. 4. prop. 57. Superbus parasitorum seu adulatorum praesentiam amat, generosorum autem odit.
-- P. 4. prop. 57. schol. De superbiae malis.
[in: P. 4. app. cap. 22.]
P. 4. prop. 58. Gloria rationi non repugnat, sed ab ea oriri potest.
-- P. 4. prop. 58. schol. Gloria vana, pudor.
P. 4. prop. 59. Ad omnes actiones, ad quas ex affectu, qui passio est, determinamur, possumus absque eo a ratione determinari.
[in: P. 5. prop. 4. schol.]
-- P. 4. prop. 59. schol. Exemplum.
P. 4. prop. 60. Cupiditas, quae oritur ex laetitia vel tristitia, quae ad unam vel ad aliquot, non autem ad omnes corporis partes refertur, rationem utilitatis totius hominis non habet.
-- P. 4. prop. 60. schol. Valetudinis cura.
[in: P. 4. app. cap. 30.]
P. 4. prop. 61. Cupiditas, quae ex ratione oritur, excessum habere nequit.
[in: P. 4. prop. 63. coroll.,
P. 5. prop. 4. schol.]
P. 4. prop. 62. Quatenus mens ex rationis dictamine res concipit, aeque afficitur, sive idea sit rei futurae vel praeteritae, sive praesentis.
[in: P. 4. prop. 66.]
-- P. 4. prop. 62. schol.
P. 4. prop. 63. Qui metu ducitur et bonum, ut malum vitet, agit, is ratione non ducitur.
[in: P. 4. prop. 67.,
prop. 73.,
app. cap. 31.]
-- P. 4. prop. 63. schol.
-- P. 4. prop. 63. coroll. Cupiditate, quae ex ratione oritur, bonum directe sequimur et malum indirecte fugimus.
[in: P. 4. prop. 65.,
prop. 65. coroll.,
prop. 67.,
P. 5. prop. 10. schol.]
-- P. 4. prop. 63. coroll. schol.
P. 4. prop. 64. Cognitio mali cognitio est inadaequata.
-- P. 4. prop. 64. coroll. Hinc sequitur, quod si mens humana non nisi adaequatas haberet ideas, nullam mali formaret notionem.
[in: P. 4. prop. 68.]
P. 4. prop. 65. De duobus bonis maius et de duobus malis minus ex rationis ductu sequemur.
[in: P. 4. prop. 66.,
prop. 66. coroll.]
-- P. 4. prop. 65. coroll. Malum minus pro maiore bono ex rationis ductu sequemur, et bonum minus, quod causa est maioris mali, negligemus.
[in: P. 4. prop. 66. coroll.]
P. 4. prop. 66. Bonum maius futurum prae minore praesenti, et malum praesens, quod causa est futura alicuius mali, ex rationis ductu appetemus.
[in: P. 4. prop. 66. coroll.]
-- P. 4. prop. 66. coroll. Malum praesens minus, quod est causa maioris futuri boni, ex rationis ductu appetemus, et bonum praesens minus, quod causa est maioris futuri mali, negligemus.
-- P. 4. prop. 66. schol. Homo servus, liber.
[in: P. 4. prop. 73.]
P. 4. prop. 67. Homo liber de nulla re minus, quam de morte cogitat, et eius sapientia non mortis, sed vitae meditatio est.
P. 4. prop. 68. Si homines liberi nascerentur, nullum boni et mali formarent conceptum, quamdiu liberi essent.
-- P. 4. prop. 68. schol. De Mosis historia primi hominis.
P. 4. prop. 69. Hominis liberi virtus aeque magna cernitur in declinandis, quam in superandis periculis.
-- P. 4. prop. 69. coroll. Homini igitur libero aeque magnae animositati fuga in tempore, ac pugna ducitur; sive homo liber eadem animositate seu animi praesentia, qua certamen, fugam eligit.
-- P. 4. prop. 69. schol. Quid sit periculum.
P. 4. prop. 70. Homo liber qui inter ignaros vivit, eorum, quantum potest, beneficia declinare studet.
-- P. 4. prop. 70. schol. In declinandis beneficiis ratio utilis et honesti habenda est.
[in: P. 4. app. cap. 18.]
P. 4. prop. 71. Soli homines liberi erga invicem gratissimi sunt.
-- P. 4. prop. 71. schol. Ingratitudo.
[in: P. 4. app. cap. 18.]
P. 4. prop. 72. Homo liber nunquam dolo malo, sed semper cum fide agit.
-- P. 4. prop. 72. schol.
P. 4. prop. 73. Homo, qui ratione ducitur, magis in civitate, ubi ex communi decreto vivit, quam in solitudine, ubi sibi soli obtemperat, liber est.
-- P. 4. prop. 73. schol. Vera hominis libertas est vera vita et religio.
[in: P. 4. app. cap. 15.]
Capita rectae vivendi rationis.
P. 4. app. cap. 1. Omnes nostri conatus seu cupiditates ex necessitate nostrae naturae ita sequuntur, ...
P. 4. app. cap. 2. Cupiditates, quae ex nostra natura ita sequuntur, ut per ipsam solam possit intelligi, ...
P. 4. app. cap. 3. Nostrae actiones, hoc est, cupiditates illae, quae hominis potentia seu ratione definiuntur, ...
P. 4. app. cap. 4. In vita itaque apprime utile est, intellectum seu rationem, quantum possumus, perficere, ...
P. 4. app. cap. 5. Nulla igitur vita rationalis est sine intelligentia, ...
P. 4. app. cap. 6. Sed quia omnia illa, quorum homo efficiens est causa, necessario bona sunt, ...
P. 4. app. cap. 7. Nec fieri potest, ut homo non sit naturae pars, et communem eius ordinem non sequatur; ...
[in: P. 4. app. cap. 9.]
P. 4. app. cap. 8. Quicquid in rerum natura datur, quod iudicamus malum esse, sive posse impedire, ...
P. 4. app. cap. 9. Nihil magis cum natura alicuius rei convenire potest, quam reliqua eiusdem speciei individua; ...
P. 4. app. cap. 10. Quatenus homines invidia aut aliquo odii affectu in se invicem feruntur, ...
P. 4. app. cap. 11. Animi tamen non armis, sed amore et generositate vincuntur.
P. 4. app. cap. 12. Hominibus apprime utile est, consuetudines iungere, ...
P. 4. app. cap. 13. Sed ad haec ars et vigilantia requiritur. Sunt enim homines varii ...
[in: TP cap. 1. art. 5.]
P. 4. app. cap. 14. Quamvis igitur homines omnia plerumque ex sua libidine moderentur, ...
P. 4. app. cap. 15. Quae concordiam gignunt sunt illa, ...
P. 4. app. cap. 16. Solet praeterea concordia ex metu plerumque gigni, sed sine fide. ...
P. 4. app. cap. 17. Vincuntur praeterea homines etiam largitate, praecipue ii, qui non habent, unde comparare ...
P. 4. app. cap. 18. In beneficiis accipiendis et gratia referenda alia prorsus debet esse cura, ...
P. 4. app. cap. 19. Amor praeterea meretricius, hoc est, generandi libido, quae ex forma oritur, ...
P. 4. app. cap. 20. Ad matrimonium quod attinet, ...
P. 4. app. cap. 21. Gignit praeterea adulatio concordiam, sed foedo servitutis crimine vel perfidia; ...
P. 4. app. cap. 22. Abiectioni falsa pietatis et religionis species inest. ...
P. 4. app. cap. 23. Confert praeterea concordiae pudor in iis tantum, quae celari non possunt. ...
P. 4. app. cap. 24. Ceteri tristitiae erga homines affectus directe iustitiae, aequitati, honestati, ...
P. 4. app. cap. 25. Modestia, hoc est, cupiditas hominibus placendi, ...
P. 4. app. cap. 26. Praeter homines nihil singulare in natura novimus, cuius mente gaudere ...
P. 4. app. cap. 27. Utilitas, quam ex rebus, quae extra nos sunt, capimus, est praeter experientiam ...
P. 4. app. cap. 28. Ad haec autem comparandum vix uniuscuiusque vires sufficerent, ...
P. 4. app. cap. 29. Sed hoc vitium eorum tantum est, qui non ex indigentia, nec propter necessitates nummos quaerunt, ...
P. 4. app. cap. 30. Cum igitur res illae sint bonae, quae corporis partes iuvant, ut suo officio fungantur, ...
P. 4. app. cap. 31. At superstitio id contra videtur statuere bonum esse, quod tristitiam, et id contra malum ...
P. 4. app. cap. 32. Sed humana potentia admodum limitata est et a potentia causarum externarum infinite superatur; ...
Pars quinta.
P. 5. axiom. 1. Si in eodem subiecto duae contrariae actiones excitentur, debebit necessario vel in utraque vel in una sola mutatio fieri, donec desinant contrariae esse.
[in: P. 5. prop. 7.]
P. 5. axiom. 2. Effectus potentia definitur potentia ipsius causae, quatenus eius essentia per ipsius causae essentiam explicatur vel definitur.
[in: P. 5. prop. 8. schol.]
P. 5. prop. 1. Prout cogitationes rerumque ideae ordinantur et concatenantur in mente, ita corporis affectiones seu rerum imagines ad amussim ordinantur et concatenantur in corpore.
[in: P. 5. prop. 10.]
P. 5. prop. 2. Si animi commotionem seu affectum a causae externae cogitatione amoveamus et aliis iungamus cogitationibus, tum amor seu odium erga causam externam, ut et animi fluctuationes quae ex his affectibus oriuntur, destruentur.
[in: P. 5. prop. 4. schol.,
prop. 20. schol.]
P. 5. prop. 3. Affectus, qui passio est, desinit esse passio, simulatque eius claram et distinctam formamus ideam.
[in: P. 5. prop. 18. schol.,
prop. 20. schol.]
-- P. 5. prop. 3. coroll. Affectus igitur eo magis in nostra potestate est et mens ab eo minus patitur quo nobis est notior.
[in: P. 5. prop. 42.]
P. 5. prop. 4. Nulla est corporis affectio, cuius aliquem clarum et distinctum non possumus formare conceptum.
[in: P. 5. prop. 4. coroll.,
prop. 14.]
-- P. 5. prop. 4. coroll. Hinc sequitur, nullum esse affectum, cuius non possumus aliquem clarum et distinctum formare conceptum.
-- P. 5. prop. 4. schol. Potestas uniuscuiusque efficiendi ut ab affectibus minus patitur.
[in: P. 5. prop. 20. schol.]
P. 5. prop. 5. Affectus erga rem, quam simpliciter et non ut necessariam neque ut possibilem, neque ut contingentem imaginamur, ceteris paribus omnium est maximus.
[in: P. 5. prop. 6.]
P. 5. prop. 6. Quatenus mens res omnes ut necessarias intelligit, eatenus maiorem in affectus potentiam habet, seu minus ab iisdem patitur.
[in: P. 5. prop. 10. schol.]
-- P. 5. prop. 6. schol.
P. 5. prop. 7. Affectus, qui ex ratione oriuntur vel excitantur, si ratio temporis habeatur, potentiores sunt iis, qui ad res singulares referuntur, quas ut absentes contemplamur.
[in: P. 5. prop. 10. schol.,
prop. 20. schol.]
P. 5. prop. 8. Quo affectus aliquis a pluribus causis simul concurrentibus excitatur, eo maior est.
[in: P. 5. prop. 10. schol.,
prop. 11.]
-- P. 5. prop. 8. schol.
P. 5. prop. 9. Affectus, qui ad plures et diversas causas refertur, quas mens cum ipso affectu simul contemplatur, minus noxius est, et minus per ipsum patimur, et erga unamquamque causam minus afficimur, quam alius aeque magnus affectus, qui ad unam solam vel pauciores causas refertur.
[in: P. 5. prop. 20. schol.]
P. 5. prop. 10. Quamdiu affectibus, qui nostrae naturae sunt contrarii, non conflictamur, tamdiu potestatem habemus ordinandi et concatenandi corporis affectiones secundum ordinem ad intellectum.
[in: P. 5. prop. 39.]
-- P. 5. prop. 10. schol. Quomodo malos affectus vitemus.
[in: P. 5. prop. 20. schol.]
P. 5. prop. 11. Quo imago aliqua ad plures res refertur, eo frequentior est seu saepius viget, et mentem magis occupat.
[in: P. 5. prop. 12.,
prop. 16.,
prop. 20. schol.]
P. 5. prop. 12. Rerum imagines facilius imaginibus, quae ad res referuntur, quas clare et distincte intelligimus, iunguntur, quam aliis.
[in: P. 5. prop. 20. schol.]
P. 5. prop. 13. Quo imago aliqua pluribus aliis iuncta est, eo saepius viget.
[in: P. 5. prop. 20. schol.]
P. 5. prop. 14. Mens efficere potest, ut omnes corporis affectiones seu rerum imagines ad Dei ideam referantur.
[in: P. 5. prop. 15.,
prop. 16.,
prop. 20. schol.,
prop. 39.]
P. 5. prop. 15. Qui se suosque affectus clare et distincte intelligit, Deum amat, et eo magis, quo se suosque affectus magis intelligit.
[in: P. 5. prop. 16.,
prop. 20. schol.,
prop. 39.]
P. 5. prop. 16. Hic erga Deum amor mentem maxime occupare debet.
[in: P. 5. prop. 20. schol.,
prop. 39.]
P. 5. prop. 17. Deus expers est passionum, nec ullo laetitiae aut tristitiae affectu afficitur.
[in: P. 5. prop. 17. coroll.]
-- P. 5. prop. 17. coroll. Deus proprie loquendo neminem amat, neque odio habet.
[in: P. 5. prop. 19.]
P. 5. prop. 18. Nemo potest Deum odio habere.
[in: P. 5. prop. 20.]
-- P. 5. prop. 18. coroll. Amor erga Deum in odium verti nequit.
-- P. 5. prop. 18. schol.
P. 5. prop. 19. Qui Deum amat, conari non potest, ut Deus ipsum contra amet.
P. 5. prop. 20. Hic erga Deum amor neque invidiae neque zelotypiae affectu inquinari potest; sed eo magis fovetur, quo plures homines eodem amoris vinculo cum Deo iunctos imaginamur.
-- P. 5. prop. 20. schol. De affectuum remediis.
P. 5. prop. 21. Mens nihil imaginari potest, neque rerum praeteritarum recordari, nisi durante corpore.
[in: P. 5. prop. 29.,
prop. 31.,
prop. 34.,
prop. 38. schol.,
prop. 40. coroll.]
P. 5. prop. 22. In Deo tamen datur necessario idea, quae huius et illius corporis humani essentiam sub aeternitatis specie exprimit.
[in: P. 5. prop. 23.]
P. 5. prop. 23. Mens humana non potest cum corpore absolute destrui, sed eius aliquid remanet quod aeternum est.
[in: P. 5. prop. 29.,
prop. 31.,
prop. 38.,
prop. 40. coroll.]
-- P. 5. prop. 23. schol.
P. 5. prop. 24. Quo magis res singulares intelligimus, eo magis Deum intelligimus.
[in: P. 5. prop. 25.,
prop. 27.]
P. 5. prop. 25. Summus mentis conatus summaque virtus est res intelligere tertio cognitionis genere.
[in: P. 5. prop. 27.]
P. 5. prop. 26. Quo mens aptior est ad res tertio cognitionis genere intelligendum, eo magis cupit, res eodem hoc cognitionis genere intelligere.
P. 5. prop. 27. Ex hoc tertio cognitionis genere summa, quae dari potest, mentis acquiescentia, oritur.
[in: P. 5. prop. 32.,
prop. 36. schol.,
prop. 38. schol.]
P. 5. prop. 28. Conatus seu cupiditas cognoscendi res tertio cognitionis genere oriri non potest ex primo, at quidem ex secundo cognitionis genere.
P. 5. prop. 29. Quicquid mens sub specie aeternitatis intelligit, id ex eo non intelligit, quod corporis praesentem actualem existentiam concipit; sed ex eo, quod corporis essentiam concipit sub specie aeternitatis.
[in: P. 5. prop. 31.,
prop. 32. coroll.,
prop. 37.,
prop. 38.,
prop. 40. coroll.]
-- P. 5. prop. 29. schol.
P. 5. prop. 30. Mens nostra quatenus se et corpus sub aeternitatis specie cognoscit, eatenus Dei cognitionem necessario habet, scitque se in Deo esse et per Deum concipi.
[in: P. 5. prop. 31.,
prop. 32.]
P. 5. prop. 31. Tertium cognitionis genus pendet a mente, tamquam a formali causa, quatenus mens ipsa aeterna est.
[in: P. 5. prop. 33.]
-- P. 5. prop. 31. schol.
P. 5. prop. 32. Quicquid intelligimus tertio cognitionis genere, eo delectamur, et quidem concomitante idea Dei tamquam causa.
[in: P. 5. prop. 32. coroll.,
prop. 36.,
prop. 42.]
-- P. 5. prop. 32. coroll. Ex tertio cognitionis genere oritur necessario amor Dei intellectualis.
[in: P. 5. prop. 33. schol.,
prop. 35.,
prop. 36.,
prop. 42.]
P. 5. prop. 33. Amor Dei intellectualis, qui ex tertio cognitionis genere oritur, est aeternus.
[in: P. 5. prop. 33. schol.,
prop. 37.,
prop. 39.]
-- P. 5. prop. 33. schol. Beatitudo in quo consistat.
P. 5. prop. 34. Mens non nisi durante corpore obnoxia est affectibus, qui ad passiones referuntur.
-- P. 5. prop. 34. coroll. Hinc sequitur nullum amorem praeter amorem intellectualem esse aeternum.
-- P. 5. prop. 34. schol. Communis hominum opinio de aeternitate.
P. 5. prop. 35. Deus se ipsum amore intellectuali infinito amat.
[in: P. 5. prop. 36.,
prop. 36. schol.]
P. 5. prop. 36. Mentis amor intellectualis erga Deum est ipse Dei amor, quo Deus se ipsum amat, non quatenus infinitus est, sed quatenus per essentiam humanae mentis sub specie aeternitatis consideratam explicari potest, hoc est, mentis erga Deum amor intellectualis pars est infiniti amoris, quo Deus se ipsum amat.
[in: P. 5. prop. 42.]
-- P. 5. prop. 36. coroll. Hinc sequitur, quod Deus, quatenus seipsum amat, homines amat, et consequenter quod amor Dei erga homines et mentis erga Deum amor intellectualis unum et idem sit.
-- P. 5. prop. 36. schol. Beatitudo sive libertas nostra consistit in constanti et aeterno erga Deum amore sive in amore Deum erga homines.
[in: P. 5. prop. 42.]
P. 5. prop. 37. Nihil in natura datur, quod huic amori intellectuali sit contrarium, sive quod ipsum possit tollere.
[in: P. 5. prop. 38.]
-- P. 5. prop. 37. schol.
P. 5. prop. 38. Quo plures res secundo et tertio cognitionis genere mens intelligit, eo minus ipsa ab affectibus, qui mali sunt, patitur et mortem minus timet.
[in: P. 5. prop. 42.]
-- P. 5. prop. 38. schol. Mors eo minus est noxia, quo mes magis Deum amat.
[in: P. 5. prop. 39. schol.]
P. 5. prop. 39. Qui corpus ad plurima aptum habet, is mentem habet, cuius maxima pars est aeterna.
-- P. 5. prop. 39. schol. De hominis felicitate et infelicitate.
P. 5. prop. 40. Quo unaquaeque res plus perfectionis habet, eo magis agit et minus patitur, et contra quo magis agit, eo perfectior est.
[in: P. 5. prop. 40. coroll.]
-- P. 5. prop. 40. coroll. Hinc sequitur, partem mentis, quae remanet, quantacunque ea sit, perfectiorem esse reliqua.
-- P. 5. prop. 40. schol. Mens nostra quatenus intelligit aeterna cogitandi modus est.
P. 5. prop. 41. Quamvis nesciremus, mentem nostram aeternam esse, pietatem tamen et religionem et absolute omnia, quae ad animositatem et generositatem referri ostendimus in quarta parte, prima haberemus.
-- P. 5. prop. 41. schol. Communis vulgi persuasio de vita aeterna.
P. 5. prop. 42. Beatitudo non est virtutis praemium, sed ipsa virtus; nec eadem gaudemus, quia libidines coercemus, sed contra quia eadem gaudemus, ideo libidines coercere possumus.
-- P. 5. prop. 42. schol. Quantum sapiens polleat potiorque sit ignaro, qui sola libidine agit.
[in: TP cap. 1. art. 5.]